Displaying items by tag: ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ on 7 ΜΑΪΟΥ, 2023
Ακούμε και διαβάζουμε συχνά τις ατάκες:
«Ζήσε τη στιγμή!»
«Άδειασε το μυαλό σου και ζήσε στο τώρα»
«Το μόνο που έχεις είναι το τώρα. Το παρελθόν έφυγε και το μέλλον δεν έχει έρθει ακόμα. Μην αναλώνεσαι σε σκέψεις για το παρελθόν ή το μέλλον»
Όλα αυτά τα ακούμε από διάφορες μεριές γύρω μας. Το βιβλίο του Eckhart Tolle «Η δύναμη του Τώρα» έχει κάνει εντύπωση και συνεχίζει να πουλάει χιλιάδες αντίτυπα (δυστυχώς). Είναι εύκολες “καλοπροαίρετες” συμβουλές και τις είχα πει κι εγώ στα σεμινάρια θετικής ψυχολογίας και τις ομιλίες που έκανα (δυστυχώς). Πριν αρχίσω να σκέφτομαι πιο κριτικά για το πώς λειτουργεί στην πράξη ο άνθρωπος.
Γιατί ενώ ακούγονται τόσο απλές, ταυτόχρονα είναι τόσο απίστευτα δύσκολο να τις εφαρμόσουμε στην πράξη;
Ίσως έχεις βρεθεί σε ένα πάρτι όπου θα έπρεπε να περνάς καλά αλλά εσένα ο νους σου τρέχει στις αυριανές υποχρεώσεις. Ίσως να είσαι στα γενέθλια του παιδιού σου που το αγαπάς πάρα πολύ, αλλά το μόνο που μπορείς να σκεφτείς είναι ο καβγάς με το συνάδελφο το πρωί στο γραφείο. Ίσως είσαι σε μια όμορφη παραλία αγκαλιά με το αγαπημένο σου πρόσωπο, βλέποντας το ηλιοβασίλεμα αλλά εσένα το μυαλό σου έχει κολλήσει σε αυτό το e-mail που πρέπει να στείλεις για τη δουλειά.
Τι συμβαίνει εδώ;
Μήπως έχεις πρόβλημα; Γιατί δεν μπορείς να απολαύσεις τη στιγμή όπως όλες οι “καλοπροαίρετες” συμβουλές σε προτρέπουν με περισή ευκολία να κάνεις;

Η εξήγηση
Ο βασικός λόγος είναι η ανθρώπινη κατασκευή. Η φύση μας. Δεν είμαστε φτιαγμένοι για να έχουμε το μυαλό μας άδειο. Έχουμε εξελιχθεί για να επιβιώνουμε. Όχι για να είμαστε ευτυχισμένοι, όπως λέει το παρακάτω βίντεο…
Πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια οι πρόγονοί μας που ζούσαν στις σαβάνες της Αφρικής έπρεπε να αντιμετωπίσουν καθημερινά δεκάδες κινδύνους και να καταφέρουν να επιβιώσουν. Αυτοί οι οποίοι το κατόρθωσαν και πέρασαν τα γονίδιά τους σε εμάς ήταν οι καχύποπτοι.
Αυτοί οι οποίοι έβλεπαν πρώτα τον κίνδυνο στο κάθε τι και μετά την ευχαρίστηση. Αυτοί οι οποίοι ήταν σε επαγρύπνηση σε κάθε θόρυβο ή σε κάθε σκιά που έβλεπαν γύρω τους. Αυτοί που τσέκαραν αν υπήρχε ένα θηρίο μέσα σε μια σπηλιά πριν μπουν μέσα για να βρουν καταφύγιο. Αυτοί είχαν εξελικτικό πλεονέκτημα, όπως αναφέρεται στη θεωρία της εξελικτικής ψυχολογίας, και κατόρθωσαν να επιβιώσουν σε σχέση με τους πιο «χαλαρούς» και ήρεμους τύπους.
Βλέπετε και τα ζώα σήμερα πώς αντιδρούν σε κάθε νέο ήχο γύρω τους. Πρώτα μπαίνουν σε επιφυλακή και μετά χαλαρώνουν

Πλέον αναρίθμητες επιστημονικές έρευνες αποδεικνύουν πόσο μεγαλύτερη συναισθηματική επίδραση έχουν οι αρνητικές ειδήσεις επάνω μας σε σχέση με τις θετικές και πόσο πιο ευαίσθητοι είμαστε στην ιδέα να χάσουμε κάτι από την ιδέα να κερδίσουμε κάτι. Είναι η φύση μας.
Αν δεν απαντήσει στο τηλέφωνο ο σύντροφός ή ο γονέας σου, θα σκεφτείς ανακλαστικά ότι κάτι μπορεί να έπαθε. Όχι ότι μπορεί να το έχει στο αθόρυβο, να μην το ακούει, να το ξέχασε κάπου ή να το είναι στο μπάνιο. Θα ανησυχήσεις όχι επειδή έχεις πρόβλημα, αλλά επειδή είσαι άνθρωπος
Αν αργήσει το παιδί σου ή ο αγαπημένος σου, δε θα πεις ότι μάλλον είναι κάπου και περνάει ζάχαρη. Ανακλαστικά θα ανησυχήσεις και θα σκεφτείς να πάρεις την αστυνομία ή το νοσοκομείο. Θα ανησυχήσεις όχι επειδή έχεις πρόβλημα, αλλά επειδή είσαι άνθρωπος
Επιπλέον ανά πάσα στιγμή έχουμε διάφορα συναισθήματα τα οποία δεν ελέγχουμε και κυριεύουν τη διάθεσή μας. Μπορεί να πονάμε κάπου, να πεινάμε, να νιώθουμε μια δυσφορία. Όλα αυτά τα απολύτως φυσιολογικά συναισθήματα μας εμποδίζουν να ζήσουμε τη στιγμή…
Αν όμως πιστέψουμε αυτές τις εύκολες, εύηχες, αλλά ανεύθυνες συμβουλές ότι θα έπρεπε να ζούμε στο τώρα, θα νιώσουμε λίγοι και προβληματικοί κάθε φορά που φυσιολογικά ξεχνιόμαστε και αποτυγχάνουμε.

Κοίτα τα παιδιά…
Είναι φυσιολογικό λοιπόν, να μη ζεις στη στιγμή.
Είναι η εξελικτική κληρονομιά μας. Κάποιοι λένε ότι θα έπρεπε να πάρουμε μαθήματα από τα παιδιά. Αυτά ζουν αφοσιωμένα στο παιχνίδι τους. Παίζουν με ένα κομμάτι σελοφάν και είναι για αυτά όλους τους ο κόσμος. Οι ίδιοι άνθρωποι θα πουν ότι έχουμε ξεχάσει να ζούμε στο παρόν. Πρέπει να το ξαναθυμηθούμε (ευτυχώς αυτό δεν το έχω πει ποτέ εγώ).
Μακάρι να ήταν τόσο απλό…
Ο λόγος που τα παιδιά ζουν με τέτοια φυσικότητα στο παρόν είναι ότι οι δομές του εγκεφάλου τους που είναι υπεύθυνες για την προσομοίωση των μελλοντικών συνεπειών των πράξεών τους (Τι θα γίνει αν πω αυτό; Τι θα γίνει αν συμβεί το άλλο;) δεν αναπτύσσονται παρά μόνο κατά την εφηβεία και μετά. Οι δομές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τέτοιου είδους ανησυχίες απλά δεν έχουν σχηματιστεί ακόμα στα παιδιά. Συνεπώς, τα παιδιά δεν μπορούν να μη ζουν στο παρόν.
Τα παιδιά είναι φτιαγμένα για να ζουν στο παρόν. Οι ενήλικες ΟΧΙ. Τα παιδιά είναι φτιαγμένα για να προστατεύονται. Οι ενήλικες για να προστατεύουν και να επιβιώνουν. Ας βάλουμε ένα τέλος σε αυτή την τιμωρητική και ανεύθυνη ρητορική επιτέλους. Μόνο και μόνο επειδή ακούγεται ωραία δε σημαίνει ότι ισχύει κιόλας…
Μια αναλογία είναι να σκεφτούμε την πλαστικότητα των μωρών. Βλέπουμε τα μωρά παιδιά να κουλουριάζονται σε στάσεις που και οι πιο προχωρημένοι γιόγκι θα ζήλευαν, επειδή τα κόκαλα και οι χόνδροι τους είναι ακόμα υπό διαμόρφωση.

Όταν μεγαλώσουν λίγο τότε αναγκαστικά οι αρθρώσεις και τα κόκαλα σκληραίνουν και έτσι στους ενήλικες μας είναι πολύ πιο δύσκολο να αναπαράγουμε τις ίδιες στάσεις. Είναι η φύση των παιδιών να είναι ευλύγιστα. Των ενηλίκων ΟΧΙ.

Αν θέλεις γίνεται (ως ένα σημείο)
Διατηρώντας την ίδια αναλογία μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι αν θέλουμε να συνεχίσουμε να έχουμε την ίδια ευλυγισία που έχουν τα μωρά, τότε γίνεται. Όσοι ασχολούνται με τη γιόγκα (ή τα ακροβατικά) μπορούν με συνεχή άσκηση να διατηρήσουν την ευλυγισία τους. Χρειάζεται να κάνουν την πρακτική τους και να γυμνάζονται τακτικά.

Αντίστοιχα αν κάποιος θέλει να προσπαθήσει να ζει περισσότερο στο παρόν, τότε υπάρχουν ασκήσεις οι οποίες θα τον βοηθήσουν να το επιτύχει. Ο διαλογισμός και το mindfulness (ενσυνειδητότητα) είναι εξαιρετικά εργαλεία για να επιτύχουμε να καθησυχάσουμε κάπως την θύελλα που συνήθως υπάρχει μέσα στο μυαλό μας. Έτσι ίσως να καταφέρουμε να το ηρεμήσουμε. Ίσως να κατορθώσουμε για λίγο να βιώσουμε στιγμές καθαρότητας του νου.
Είναι όμως πάρα πολύ δύσκολο να καταφέρουμε να ζούμε μόνο στο παρόν. Θα έλεγα αδύνατο. Ακόμα και αν ασκηθούμε ώρες πολλές δε θα καταφέρουμε ποτέ να ζήσουμε στο τώρα όπως το φανταζόμαστε. Ακόμα και αν περάσουμε ώρες διαλογιζόμενοι δε θα καταφέρουμε ποτέ να επιστρέψουμε στην κατάσταση συνειδητότητας που έχουν τα μικρά παιδιά γιατί η φύση μας είναι πολύ ισχυρότερη ακόμα και από αυτές τις αρχαίες και πολύ αποτελεσματικές πρακτικές.
Δυστυχώς οι φωνές γύρω μας που προτείνουν το «Ζήσε στο Τώρα» (επαναλαμβάνω, το έκανα κι εγώ μέχρι πρότινος, πριν αρχίσω να σκέφτομαι με κριτική σκέψη) δεν αναφέρονται στην τεράστια δυσκολία του να πλησιάσουμε την εξιδανικευμένη αυτή κατάσταση. Έτσι αναπόφευκτα δημιουργείται η εντύπωση πως μπορούμε εύκολα και πρέπει να το πετύχουμε και φυσικά απογοητευόμαστε όταν φυσιολογικά δεν τα καταφέρνουμε. Όπως έχω πει και στο παρελθόν το πρέπει είναι ο ισχυρότερος παράγοντας δυσφορίας στην εποχή μας.
Προσωπικά προτείνω ανεπιφύλακτα σε όλους να εδραιώσουν μια καθημερινή συνήθεια εστιασμένης προσοχής. Είτε είναι διαλογισμός, είτε οποιαδήποτε άσκηση ενσυνειδητότητας. Οτιδήποτε. Τα οφέλη μιας τέτοιας πρακτικής είναι τεράστια και επιστημονικά αποδεδειγμένα. Αφιερώνω ένα Κεφάλαιο σε αυτά στο τελευταίο μου βιβλίο αλλά και στους μύθους που τα περιβάλλουν.

Πραγματικά η ψυχολογία έχει στρέψει την προσοχή της στον τομέα αυτό και ανακαλύπτει εκ νέου την αρχαία σοφία σε σχέση με την ευεργετική δράση του διαλογισμού σε όλους τους τομείς της ζωής. Υγεία, ευεξία, διαπροσωπικές σχέσεις, αυτογνωσία. Τα ευεργετικά οφέλη είναι πραγματικά πολύ σημαντικά. Θα χρειαστεί όμως να θέσουμε σωστά τις προσδοκίες μας.

Συμπέρασμα
Ακούγεται πάρα πολύ ωραίο το ρητό «να ζεις στο τώρα». Ταυτόχρονα η ευκολία με την οποία το λέμε κρύβει την τεράστια δυσκολία που εμπεριέχεται στην προσπάθεια για να προσεγγίσουμε έστω και στο ελάχιστο αυτό που το ρητό προτείνει. Η πρακτική του διαλογισμού είναι απίστευτα χρήσιμη αλλά όχι για να καταφέρουμε να ζούμε στο τώρα.
Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Ούτε ο Eckhart Τolle δεν το κάνει…
Είναι αδύνατον να ζούμε διαρκώς στο τώρα. Δεν είμαστε φτιαγμένοι γι αυτό. Αν όμως ακούμε όλους όσους εύκολα μας το προτείνουν, χωρίς να κατανοούν την τεράστια πρακτική δυσκολία, τότε είναι πολύ πιθανό να νιώσουμε άχρηστοι και αποτυχημένοι.
Αν κατανοήσουμε την ανθρώπινη φύση μας θα κατορθώσουμε να εξελιχθούμε με ρεαλιστικό και συμπονετικό τρόπο. Όχι με τον ουτοπικό τρόπο που μας προτείνουν.
Έτσι θα προσθέσουμε ένα ακόμα λιθαράκι στο να γίνουμε πιο ευτυχισμένοι.
Εδώ και τώρα…

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ

Την εβδομάδα που πέρασε ζήτησα από όσους έχουν κάνει εγγραφή στο newsletter μου να με στηρίξουν να πετύχω ένα όνειρό μου. Να μιλήσω στο TEDx της Αθήνας.
Αυτή η κίνηση έγινε άθελά μου ένα μάθημα για πολλούς, αλλά και μια ισχυρή υπενθύμιση για εμένα.
Αρκετοί επικοινώνησαν μαζί μου μετά (και τους ευχαριστώ πάρα πολύ) για να δηλώσουν ότι με στήριξαν. Μια καλή φίλη σχολίασε στέλνοντάς μου ένα προσωπικό μήνυμα:
«Πόση δύναμη χρειάζεται τελικά για να μπορέσεις να δείξεις την ευαλωτότητά σου. Η κίνησή σου ήταν ένα χαστούκι για εμένα που πάντα θέλω να είμαι η δυνατή».
Ζητώντας τη βοήθεια του κόσμου, έγινα ευάλωτος και έδειξα ότι μόνος μου δεν μπορώ. Χρειάζομαι κι εγώ βοήθεια για να πετύχω το όνειρό μου να μιλήσω στο συγκεκριμένο TEDx. Και είναι ΟΚ.

Είμαστε πάρα πολλοί οι δυνατοί άνθρωποι που είτε διστάζουμε είτε συνήθως δεν επιτρέπουμε καν τη σκέψη στον εαυτό μας να ζητήσουμε από κάποιον να μας βοηθήσει. Στα μάτια μας, η έκκληση βοήθειας είναι σημάδι αδυναμίας. Πρέπει ΠΑΝΤΑ να μπορούμε. Ενδόμυχα θεωρούμε πως η αξία μας εξαρτάται από την ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε τη ζωή χωρίς να επιβαρύνουμε τους άλλους. Με τη δική μας προσπάθεια και μόνο. Πατώντας μόνο στα δικά μας πόδια.
Λαχταράμε τη βοήθεια πολλές φορές. Αλλά να μην τη ζητήσουμε. Να μας προσφερθεί από μόνη της. Να μην τη «ζητιανέψουμε». Γιατί συχνά, έτσι νιώθουμε αν ζητήσουμε βοήθεια. Ότι είμαστε ζητιάνοι.
Βέβαια, συνήθως, όταν μας την προσφέρουνε, εμείς θα απαντήσουμε «Όχι, ευχαριστώ. Εντάξει είμαι».
Ακόμα και αν τη θέλουμε, ένα κομμάτι μας σκέφτεται: «Γιατί να με βοηθήσει; Τι, εγώ δεν μπορώ μόνος μου;»
Κάποιες φορές νομίζουμε ότι θα μειωθεί η αξία μας, ενώ ο άλλος απλά θέλει να μας διευκολύνει. Όχι επειδή δεν μπορούμε. Αλλά επειδή έτσι θα μας φροντίσει λίγο. Θα νιώσει και εκείνος καλά με τον εαυτό του. Θα νιώσει και εκείνος δυνατός. Θα νιώσει φροντιστικός.
Όσοι απάντησαν στο email που έστειλα την προηγούμενη εβδομάδα, ήταν πολύ υποστηρικτικοί και χαρούμενοι που μπορούσαν να με βοηθήσουν.
Αλλά εμείς δεν επιτρέπουμε. Εμείς ΠΡΕΠΕΙ να τα κάνουμε μόνοι μας.
Νιώθουμε ζητιάνοι, λοιπόν. Γιατί από μικροί έπρεπε να μπορούμε. Να είμαστε ικανοί. Είτε γιατί μας ζητήθηκε ξεκάθαρα, είτε γιατί μάθαμε ότι έτσι θα παίρναμε το μπράβο. Στο παιδικό μας μυαλό οι αδύναμοι ζητούσαν βοήθεια. Και εμείς έπρεπε να είμαστε οι δυνατοί.

Μεγαλώνοντας και δουλεύοντας με τον εαυτό μας, είναι πιθανό να συνειδητοποιήσουμε πόση δύναμη χρειάζεται για να γίνεις ευάλωτος όμως. Πόση δύναμη χρειάζεται για να βγεις από το γνώριμο και βολικό σου κάστρο και να ζητήσεις λίγη παρέα. Πόση δύναμη χρειάζεται για να παραδεχτείς τη μοναξιά του κάστρου σου, αλλά και ότι συχνά μπάζει νερά…
Και εκεί μπορεί να καταλάβουμε ότι είμαστε πολύ αδύναμοι ακόμα.
Δεν πειράζει. Έχουμε σκληρύνει πολύ από παιδιά. Ας είμαστε συμπονετικοί με τον εαυτό μας. Ας δείξουμε κατανόηση.
Ίσως τελικά να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε την πολυπόθητη δύναμή μας προς όφελός μας. Αν συνειδητοποιήσουμε πως θέλει δύναμη να δείξεις την αδυναμία σου, τότε μπορούμε για άλλη μια φορά να γίνουμε οι δυνατοί (που μας αρέσει πολύ!) και να ζητήσουμε βοήθεια. Αν πραγματικά κατανοήσουμε τη δύναμη που θέλει η ευαλωτότητα, τότε η δύναμή μας θα γίνει εφόδιο ξανά. Απλά θα αλλάξει ο στόχος.
Περιγράφω στο βιβλίο μου την ισχυρότατη σύνδεση ανάμεσα στη μοναξιά και την έλλειψη ευαλωτότητας.

Έτσι και εγώ ζήτησα βοήθεια και στήριξη από όσους διαβάζουν τα άρθρα μου. Έγινα ευάλωτος συνειδητά και παραδέχτηκα ότι μόνος μου δεν μπορώ. Τι να κάνουμε τώρα…

Bonus μάθημα
Πίσω στην αρχική ιστορία, μου έγραψε η δυνατή φίλη, ότι αφού το κάνεις εσύ (που με έχει για δυνατό), μας δείχνεις ότι γίνεται, άρα μπορούμε και εμείς.
Και αυτό για μένα είναι το ακόμα πιο σημαντικό μάθημα. Ότι έχουμε να μάθουμε πολλά από τους άλλους, αρκεί να μπούμε στη διαδικασία να παρατηρήσουμε τι κάνουν.
-Μπορούμε να μάθουμε από τον δυνατό που γίνεται ευάλωτος, ότι μπορούμε κι εμείς να δείχνουμε τις ανάγκες μας.
-Μπορούμε να μάθουμε από κάποιον που δεν ήξερε να μαγειρεύει και έμαθε, πως γίνεται να δοκιμάζουμε κάτι καινούριο.
-Μπορούμε να μάθουμε από κάποιον που είχε μια φοβία και την ξεπέρασε ότι γίνεται να αφήσουμε πίσω ένα φόβο που μας ταλαιπωρεί.
-Μπορεί να μάθουμε από τη φίλη μας που τα βρήκε με το αγόρι της που είχαν μαλώσει, ότι γίνεται να επικοινωνείς και να συζητάς τελικά μετά από καβγάδες.
-Μπορούμε να μάθουμε από την σύζυγό μας που κρατήθηκε και δε σχολίασε τη συμπεθέρα στο τραπέζι, ότι γίνεται να κρατιέσαι και να μη λες το πρώτο πράγμα που θα σου βγει σε μια κοινωνική περίσταση.
-Μπορούμε να μάθουμε από τον φίλο μας που μιλάει με παλιούς συμμαθητές ότι μπορείς να ξαναβρίσκεις χαμένους γνωστούς αν τους ψάξεις.
-Μπορούμε να μάθουμε από τον συνάδελφό μας που έχει τακτοποιημένο το γραφείο του, ότι γίνεται να μη γίνεται χαμός στο δικό μας.
-Μπορούμε να μάθουμε από τη φίλη μας που μας μίλησε γλυκά όταν πονούσαμε, ότι μπορούμε να δείχνουμε συμπόνοια στον άλλον όταν δεν είναι καλά.

Η λίστα είναι ατελείωτη…
Για χρόνια, κάθε πρωί χτυπούσε υπενθύμιση στο κινητό μου: «Σοφός είναι όποιος μαθαίνει από όλους» για να θυμάμαι να ακούω με προσοχή τους ανθρώπους και να μην το παίζω ξερόλας. Συχνά ξεχνιόμουν, αλλά με βοηθούσε πάρα πολύ να εξελίσσομαι και να παίρνω σιωπηλή βοήθεια.
Είμαστε συνεχώς όλοι μαθητές και είμαστε συνεχώς όλοι δάσκαλοι. Δεν χρειάζεται να κάνουμε ό,τι κάνουν και οι άλλοι. Δε χρειάζεται να θέλουμε να κάνουμε ό,τι κάνουν και οι άλλοι. Αλλά αν κάποιος κάνει κάτι που θέλουμε κι εμείς, είναι ελπιδοφόρο να ξέρουμε ότι γίνεται.
Το μόνο που χρειάζεται είναι να ανοίξουμε τα μάτια μας και να αρχίσουμε να παρατηρούμε. Πολλά από όσα χρειαζόμαστε είναι γύρω μας. Σίγουρα όχι όλα. Αλλά πολλά. Ας ανοίξουμε τα μάτια μας. Διδάσκουμε και διδασκόμαστε διαρκώς. Ας το κάνουμε λίγο πιο συνειδητά.
Σοφός είναι όποιος μαθαίνει από όλους.
Ώρα να γίνουμε όλοι λίγο πιο σοφοί!

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ
Δεν υπάρχει κανένας άνθρωπος που δεν έχει ανάγκη να συνδέεται με τους άλλους. Όλοι έχουμε μια βαθιά επιθυμία να μας συμπαθούν οι άλλοι, ακόμα και όσοι λένε πως δεν τους νοιάζει τι θα πει ο κόσμος.
Κι όμως, ίσως σχεδόν όλοι μας προσπαθούμε να αποκτήσουμε το υπέρτατο αγαθό της σύνδεσης με τον χειρότερο δυνατό τρόπο.
Η βιολογία μας
Οι άνθρωποι είμαστε ένα βαθιά κοινωνικό ζώο. Η βασικότερη θεωρία αυτή τη στιγμή για την ανάπτυξη της πολυπλοκότητας του εγκεφάλου μας είναι ότι έχει προκύψει ως αποτέλεσμα της έντονης κοινωνικής ζωής.
Πάντα ζούσαμε σε ομάδες και ο λόγος που το είδος μας Homo Sapiens, επικράτησε του δυνατότερου, εξυπνότερου και ικανότερου Homo Neanderthalensis (του ανθρώπου του Νεάντερνταλ) είναι ότι το είδος μας ζούσε σε μεγάλες ομάδες και συνεργαζόταν πολύ περισσότερο από τον, μοναχικότερο, άνθρωπο του Νεάντερνταλ.
Θέλουμε να ανήκουμε και να μας συμπαθούν οι άλλοι. Γι αυτό είναι τραγικό για όλους μας, το γεγονός ότι στον Δυτικό πολιτισμό προσπαθούμε να ικανοποιήσουμε αυτή την πυρηνική υπαρξιακή αλλά και βιολογική επιθυμία μας με έναν τόσο λανθασμένο τρόπο.
Πώς κερδίζεις τη συμπάθεια;
Ποιος είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος με τον οποίο προσπαθούμε να κερδίσουμε τη συμπάθεια των άλλων στη Δυτική κοινωνία;
Να εντυπωσιάσουμε. Να δείξουμε ότι είμαστε Ικανοί και Δυνατοί. Να μη δείχνουμε τις “αδυναμίες” μας και να διατηρούμε ένα όσο γίνεται πιο αψεγάδιαστο προσωπείο.
Από μικροί επιθυμούμε να είμαστε στα δημοφιλή άτομα του σχολείου. Τα άτομα που είναι «η καρδιά της παρέας». Αυτούς συνήθως ζηλεύουμε και θέλουμε να έχουμε ό,τι έχουν.
Ακόμα και όσοι είναι πιο «περιθωριακοί» και είναι πιο στην «απ’ έξω», τις περισσότερες φορές (αν όχι όλες) μάλλον θα αντάλλαζαν με την πρώτη ευκαιρία τη θέση τους με το να είναι οι δημοφιλείς, αν πίστευαν μέσα τους ότι θα μπορούσαν να το κάνουν. Ακόμα και οι «περιθωριακοί» συνήθως θέλουν να είναι οι πιο δημοφιλείς στην δική τους ομάδα.
Με λίγα λόγια, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, όλοι μας ψάχνουμε την Αναγνώριση.
Το τραγικό λάθος
Εδώ είναι το τραγικό λάθος που κάνουμε στον Δυτικό κόσμο.
Μπερδεύουμε την Αναγνώριση με τη ΣΥΝΔΕΣΗ.
Από πολύ μικρή ηλικία. Οι γονείς προσπαθούν να στείλουν τα παιδιά τους σε «καλά» σχολεία και όσοι έχουν τη δυνατότητα να τα στείλουν στα «καλύτερα» ιδιωτικά, ώστε να έχουν τις περισσότερες ευκαιρίες στο μέλλον. Πόσο κρίμα.
Αναρωτήθηκε κανείς, ευκαιρίες για ποιο πράγμα όμως; Τι σημαίνει άραγε ένα «καλό» σχολείο; Την απάντηση τη θεωρούμε τόσο δεδομένη που δεν την αμφισβητούμε ποτέ.
Η απάντηση φαίνεται να είναι: ευκαιρίες για μια «καλή» σταδιοδρομία. Ευκαιρίες, δηλαδή, για επιτυχία και αναγνώριση μετέπειτα στην κοινωνία.
Όμως δεν είναι αυτό που έχουν τα παιδιά, ούτε κανείς από εμάς, πραγματικά ανάγκη. Όλοι μας έχουμε ανάγκη τη ΣΥΝΔΕΣΗ. Και σχεδόν όλοι μας προσπαθούμε να την πάρουμε μέσω της αναγνώρισης.
Λαός και Κολωνάκι
Στη μεγαλύτερη έρευνα στην ιστορία της ψυχολογίας (ξεκίνησε το 1938 και συνεχίζεται ακόμα) μελέτησαν 734 ανθρώπους, από τους οποίους 268 ήταν πλούσιοι άνθρωποι, τελειόφοιτοι του Harvard και οι υπόλοιποι ήταν από τις πιο φτωχές γειτονιές της Βοστώνης.
Αυτούς τους ανθρώπους του παρακολουθούσαν κάθε χρόνο, τους έκαναν ιατρικά τεστ και συνεντεύξεις και μετά τις γυναίκες και τα παιδιά τους. Ποιοι από αυτούς έζησαν τις πιο ευτυχισμένες ζωές; Δεν ήταν οι πλούσιοι ή οι επιτυχημένοι. Ήταν αυτοί με τις καλύτερες ανθρώπινες σχέσεις. Δηλαδή, αυτοί με την καλύτερη ΣΥΝΔΕΣΗ με τους άλλους ανθρώπους.
Όπως και να το δεις το συμπέρασμα είναι το ίδιο.
Ευτυχισμένη ζωή = Ζωή με ΣΥΝΔΕΣΗ
Αλλά εμείς συνεχίζουμε πεισματικά να κυνηγάμε την επιτυχία και να σπάμε τα μούτρα μας.
Γιατί το κάνουμε αυτό;

Ας σκεφτούμε λίγο κριτικά. (Όχι Κρητικά…)
Την μπάρα των προσδοκιών σε κάθε κοινωνία την ορίζουν οι επιτυχημένοι. Όχι οι ευτυχισμένοι. Δε θα ακούσεις κανέναν ευτυχισμένο να είναι πρότυπο ανθρώπου, γιατί κατ’ αρχάς δεν ξέρεις που να τους βρεις! Που να ψάξεις για ευτυχισμένους ανθρώπους;
Που θα πας; Στα καφενεία του χωριού; Στις γειτόνισσες που πίνουν καφέ μαζί; Στον δάσκαλο που αγαπάει τα παιδιά και ασχολείται με φροντίδα για το μάθημά του; Πώς να αναγνωρίσεις τους ευτυχισμένους ανθρώπους, ώστε μετά να τους προβάλεις και για πρότυπα; Πολύ δύσκολο.
Υπάρχει ένας Γάλλος πρώην βιοχημικός βουδιστής μοναχός, που θεωρείται ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στον κόσμο, αλλά είναι πολύ απόμακρος από τη δική μας εμπειρία ζωής για να ταυτιστούμε μαζί του με οποιονδήποτε τρόπο.

Σε προηγούμενο άρθρο εξήγησα το πολιτισμικό υπόβαθρο του Δυτικού πολιτισμού, όπου η ατομικότητα και το να ξεχωρίζεις θεωρούνται ως ιδανικά. Οπότε τους επιτυχημένους τους βλέπεις εύκολα. Ξεχωρίζουν. Έχουν πολλά λεφτά, ωραία αυτοκίνητα, ωραία κορμιά και αναγνωρισιμότητα. Ή μπορεί να έχουν πάθος γι αυτό που κάνουν.
Αυτοί ορίζουν την μπάρα του επιθυμητού, άρα όλοι πρέπει να γίνουμε σαν αυτούς.
Ο Steve Jobs ήταν πολύ παθιασμένος με αυτό που έκανε και όλοι τον έχουν σαν μοντέλο προς μίμηση, αλλά πώς ήταν η ζωή του; Του είχε κάνει μήνυση η κόρη του επειδή δεν την αναγνώριζε και φαινόταν σαν ένας πολύ απόμακρος άνθρωπος, που δεν είχε τις καλύτερες σχέσεις με τους άλλους.
Ήταν άραγε ευτυχισμένος. Αν ήταν να μαντέψω, θα έλεγα πως όχι.
Όπως γράφω στο βιβλίο μου, η κατάθλιψη είναι πολύ συχνότερη ανάμεσα σε πολύ επιτυχημένους ανθρώπους.
Δυστυχώς η κριτική σκέψη δεν είναι τόσο εύκολη σε υπαρξιακά ζητήματα για τους περισσότερους ανθρώπους, οπότε όλοι ακολουθούμε την εύκολη λύση της κοινωνικά επιβαλλόμενης πρότασης. Με τόσους Coaches εκεί έξω και «Γκουρού» αυτοβοήθειας να πουλάνε επιτυχία, τα περιθώρια αμφισβήτησης του κατεστημένου είναι μηδαμινά.

Οι προσωπικές επαφές
Προσπαθούμε να πετύχουμε διαρκώς στις επαγγελματικές μας επιλογές, αλλά και να δείχνουμε πάντα τον καλύτερο εαυτό μας στις προσωπικές μας επιλογές. Να δείχνουμε χαμογελαστοί, με χιούμορ και ότι έχουμε ενδιαφέροντα.
Προβάλουμε αδιάκοπα προς τα έξω τα καλά μας στοιχεία. Θα μιλήσουμε κυρίως για τις επιτυχίες και τις καλές μας στιγμές στα μέσα δικτύωσης. Θα αναφέρουνε μόνο τα καλύτερα χαρακτηριστικά τους στις εφαρμογές dating, όσοι ασχολούνται με το είδος.
Θα δείξουμε δυνατοί στις συζητήσεις μας και θα προσπαθήσουμε να έχουμε ένα προσωπείο όσο πιο χαρούμενο, ευχάριστο και πετυχημένο γίνεται.
Γιατί έτσι θεωρούμε πως θα κερδίσουμε την αναγνώριση.
Τι γίνεται όμως με αυτό που έχουμε πραγματικά ανάγκη; Τι γίνεται με τη ΣΥΝΔΕΣΗ;
Ο άλλος δρόμος
Μια θεραπευόμενη (της οποίας έχω την άδεια) βρέθηκε σε ένα σκηνικό όπου τους ζητήθηκε να πουν κάτι ενδιαφέρον για εκείνους.
Οι άλλοι είπαν ότι έκαναν καταδύσεις με καρχαρίες, ότι είχαν μάθει ζωγραφική μόνοι τους, ότι έκαναν αναρρίχηση και τα σχετικά. Δηλαδή, ανέφεραν εμπειρίες ιδιαίτερες και σπάνιες ως κάτι ενδιαφέρον για εκείνους. Πιστοί στα πρότυπα του δυτικού πολιτισμού, που σου πιπιλάει ανεύθυνα το μυαλό ότι είσαι μοναδικός και ξεχωριστός, προσπάθησαν να ξεχωρίσουν.
Η κοπέλα είπε κάτι άλλο. Είπε ότι κάνει θεραπεία γιατί είχε κάποια θέματα στη ζωή της τα οποία τη δυσκόλευαν και ήθελε να τα αντιμετωπίσει.

Ήταν πολύ αγχωμένη πριν το πει αυτό, γιατί δεν ήταν κάτι που θα εντυπωσίαζε, όπως οι ιστορίες των άλλων.
Στο δωμάτιο επικράτησε σιωπή. Όλοι την άκουγαν με μεγάλο ενδιαφέρον. Πολλοί κουνούσαν τα κεφάλια τους, συμφωνώντας σιωπηρά με όσα έλεγε. Ταυτιζόντουσαν μαζί της. Ένας ή δυο πήγαν και την έπιασαν στο διάλειμμα να της εκμυστηρευτούν ότι και εκείνοι θέλουν να κάνουν θεραπεία και ότι τους βοήθησε το θάρρος της.
Η κοπέλα ένιωσε ευγνώμων για την αντίδρασή τους. Ένιωσε ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΗ.
Ο άλλος δρόμος είναι ο δρόμος της ΣΥΝΔΕΣΗΣ μέσα από την αποδοχή των αδυναμιών μας.
Η κοπέλα παραδέχτηκε ότι αντιμετωπίζει δυσκολίες και αμέσως όλοι συνδέθηκαν μαζί της. Γιατί όλοι αντιμετωπίζουμε δυσκολίες. Ξέρουμε πώς είναι αυτό.
Τα κοινά μας χαρακτηριστικά μας συνδέουν.
Χιλιάδες έρευνες δείχνουν ότι μας αρέσουν οι άνθρωποι που είναι σαν εμάς. Γι αυτό κάνουμε παρέα με τους Έλληνες στο εξωτερικό, με τους οπαδούς της ίδιας ομάδας, με άτομα που είναι στην ίδια φάση ζωής όπως εμείς και αυτά με τα ίδια χόμπι.
Μας αρέσουν όσοι μας μοιάζουν. Μας αρέσει η φυλή μας.

Κι όμως όλοι προσπαθούμε να συνδεθούμε με τους άλλους επιδεικνύοντας πόσο ξεχωριστοί είμαστε, δηλαδή πόσο διαφορετικοί.
Αν πιστεύουμε πως δεν έχουμε κάτι ιδιαίτερο και είμαστε συνηθισμένοι άνθρωποι, όπως η εν λόγω κοπέλα πίστευε, τότε μπορεί να θεωρούμε ότι δεν έχουμε κάτι να πούμε και οι άλλοι δε θα μας κάνουν παρέα. Δε θα μας θαυμάσουν, οπότε δεν προσπαθούμε να τους μιλήσουμε και παραμένουμε κλειστοί και αυτοεξόριστα μόνοι.
Αν δεν έχω κάτι ιδιαίτερο επάνω μου, τότε κανείς δε θα θέλει να μου κάνει παρέα.
Το έχουμε πάρει τραγικά λάθος.
Το Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής δεν είναι αυτό που νομίζουμε. Είναι παράδοξο…

Πιές ένα τσίπουρο
Σκέψου για λίγο:
Έστω ότι συναντούσες δυο άτομα (άντρες ή γυναίκες, ίδιου φύλου με σένα). Το ένα σούπερ επιτυχημένο στη δουλειά του, με την τέλεια οικογένεια ή σχέση, πολύ εμφανίσιμο, με τα τέλεια παιδιά (αν έχεις παιδιά) και που δεν αντιμετωπίζει προβλήματα και θέματα προσωπικά.
Το άλλο άτομο έχει μια κανονική δουλειά με κάποιες δυσκολίες, είναι κανονικής εμφάνισης, έχει κάποια θέματα με τα παιδιά του ή/και με τη σχέση του, αλλά κάπως τα διαχειρίζεται και τα αντιμετωπίζει.
Με ποιο από τα δυο άτομα θα ήθελες να πας για ένα τσίπουρο;
Σχεδόν όλοι απαντάνε με το δεύτερο. Μου λένε: «Τι κοινό έχω εγώ με το πρώτο; Τι θα λέμε; Ενώ με το δεύτερο ταυτίζομαι παραπάνω».
Προσπαθούμε διαρκώς να αποφεύγουμε να δείχνουμε τις ¨αδυναμίες” μας, ενώ είναι ακριβώς οι “αδυναμίες” μας που μας κάνουν να ανήκουμε στο ανθρώπινο είδος. Οι “αδυναμίες” μας μάς συνδέουν με τους άλλους.
Παλεύουμε με νύχια και με δόντια να δείχνουμε συγκροτημένοι, υπό έλεγχο, ότι δεν έχουμε ανασφάλειες και φόβους. Ξοδεύουμε απίστευτη ενέργεια να διατηρούμε ένα γυαλιστερό προσωπείο, γιατί φοβόμαστε ότι οι άλλοι θα μας απορρίψουν αν δουν τον πραγματικό εαυτό μας και δεν συνειδητοποιούμε πόσο πολύ μοιάζει ο πραγματικός εαυτός μας με τον πραγματικό εαυτό των άλλων.

Γιατί και εμείς μόνο τα γυαλιστερά προσωπεία των άλλων βλέπουμε, παίζοντας όλοι σε ένα διαρκές κακόγουστο κοινωνικό θέατρο. Ένα θέατρο που μας επιβαρύνει και που δυστυχώς εξασφαλίζει το αντίθετο αποτέλεσμα από το επιθυμητό. Τη μοναξιά και όχι τη ΣΥΝΔΕΣΗ.
Το έχουμε πάρει τόσο τραγικά λάθος.
Ας μην κατηγορούμε τον εαυτό μας όμως. Ας μας δείξουμε συμπόνοια και κατανόηση. Δεν είναι εύκολο να πας κόντρα στο ρεύμα.
Το κάνω κι εγώ
Πάντα ήμουν μαθητής του 20 και καλό παιδί. Νόμιζα ότι αν είμαι άριστος οι άλλοι θα με συμπαθούν. Θυμάμαι σε πολλά και διαφορετικά εκπαιδευτικά πλαίσια που έχω βρεθεί, ήταν εύκολο να ξεχωρίσω γιατί διαβάζω πάρα πολύ και έχω συνήθως κάτι ενδιαφέρον να πω (βλέπε Homo Neanderthalensis…).
Όμως στα διαλείμματα και στα πηγαδάκια, ένιωθα καμιά φορά αποκομμένος. Δεν «με έπαιζαν» τόσο, γιατί ξεχώριζα στο γνωσιακό επίπεδο, οπότε δεν έβρισκαν κοινά μαζί μου. Δεν ήμουν σαν κι εκείνους. Ήμουν το ούφο. Ήμουν μόνος.
Όταν άρχισα να γίνομαι πιο ευάλωτος και να τολμάω να δείχνω τις πιο αδύναμες πλευρές μου, τότε άρχισαν να «με παίζουν». Τότε ξαφνικά στα μάτια τους, έγινα σαν κι εκείνους. Ένας άνθρωπος με θέματα όπως όλοι. Όχι ο Mr Perfect. Τότε είχαμε επιτέλους κάτι κοινό.

Ήταν και για εμένα απελευθέρωση που δεν έπρεπε να το παίζω κάπως και είχα ξαφνικά και φίλους που μοιραζόμουν πράγματα που με πονούσαν. Τριπλό το κέρδος. 1) Δεν το έπαιζα, 2) δεν ήμουν μόνος, 3) έβρισκα συμπαράσταση και λύσεις
Ο κόσμος έγινε πολύ καλύτερος.
Παλιότερα σε μια συζήτηση θα μιλούσα περισσότερο για τα επιτεύγματά μου ή για ενδιαφέροντα πράγματα, επιφανειακά και γενικής φύσης που ήξερα, προσπαθώντας ενδόμυχα να επιτύχω την αναγνώριση. Μπορεί να προκαλούσα ένα δυο βλέμματα θαυμασμού (ή αδιαφορίας) και συχνά μετά θα άλλαζε η κουβέντα.
Τώρα όμως τις περισσότερες φορές θα κάνω κάτι διαφορετικό. Θα αναφέρω κάτι που με απασχολεί. Χωρίς να κλαίγομαι. Θα ανοιχτώ. Έτσι δίνω το σύνθημα πως τώρα μεταξύ μας είναι εντάξει να ρίξουμε τις μάσκες. Μπορούμε να είμαστε αληθινοί εδώ. Η αντίδραση των άλλων 9 φορές στις 10 είναι να δείξουν κατανόηση και να αναφέρουν και εκείνοι κάτι δικό τους που τους ταλαιπωρεί. Ξαφνικά η συζήτηση γίνεται πιο ουσιαστική.
Ανοιγόμαστε και ΣΥΝΔΕΟΜΑΣΤΕ. Είναι τόσο πιο όμορφα τώρα.
Όλοι διψάμε για σύνδεση. Αρκεί κάποιος να μας δώσει το σύνθημα ότι “επιτρέπεται”.
Αν θέλεις, γίνε εσύ αυτός ο κάποιος.
Συμπέρασμα
Έχουμε βαθιά ανάγκη όλοι μας για ΣΥΝΔΕΣΗ. Αλλά προσπαθούμε να την επιτύχουμε με τον μοναδικό τρόπο που γνωρίζουμε. Με τον εντυπωσιασμό και την αναγνώριση. Σε μια κοινωνία που προβάλει διαρκώς τους επιτυχημένους, και έχει το απάνθρωπο και ανεύθυνο μότο ότι είμαστε ξεχωριστοί και πρέπει να αναδείξουμε την μοναδικότητά μας, νιώθουμε όλο και πιο μόνοι.
Ας το δούμε αλλιώς. Οι “αδυναμίες” μας δεν είναι λόγοι για να ντρεπόμαστε πια. Αντίθετα είναι το μέσο για να πάρουμε αυτό που τόσο λαχταρούμε. Οι “αδυναμίες” μας έχουν την δύναμη της ΣΥΝΔΕΣΗΣ!
Γιατί όλοι τις έχουμε. Όλοι πονάμε και όλοι ταλαιπωρούμαστε. Αυτό μας ενώνει με τους άλλους. Αυτό είναι το κοινό μας. Αυτό μας κάνει ανθρώπους.

Ας απελευθερώσουμε τους εαυτούς μας αλλά και τους άλλους δίνοντας το καλό παράδειγμα ότι είναι οκ να συζητάμε τις δυσκολίες μας. Όλοι είμαστε άνθρωποι. Ας σταματήσουμε να προσπαθούμε να το παίζουμε υπεράνθρωποι…
Είναι ώρα επιτέλους να πιούμε ένα αληθινό τσίπουρο με τους άλλους, αλλά και με τον εαυτό μας…
Στην υγειά μας!

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ
Όλοι οι άνθρωποι λέμε πως θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι. Να ζούμε τη ζωή μας με πολλή χαρά και ξενοιασιά. Δίχως στεναχώριες, λύπη και αναποδιές. Είναι αυτό εφικτό;
Μήπως τελικά αυτό που μας στεναχωρεί δεν είναι η στεναχώρια αλλά το γεγονός ότι προσπαθούμε να την αποφύγουμε;
Σκέψου Θετικά;;
«Πώς μπορώ να σκέφτομαι πιο θετικά;» με ρώτησε μια κυρία που επικοινώνησε μαζί μου.
Σε αυτή την ερώτηση συμπυκνώνεται ένα κρυφό αλλά πολύ σοβαρό πρόβλημα της εποχής μας.
Ζούμε στους καιρούς που το κίνημα της θετικότητας έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Οι παρουσιαστές και παρουσιάστριες στα πρωηνάδικα και στις μεσημεριανές εκπομπές έχουν μονίμως ένα χαμόγελο καρφωμένο στο πρόσωπο και ψάχνουν τον τρόπο να το δούμε θετικά.
Ακούμε διαρκώς γύρω μας πως αξίζουμε να ζούμε με πάθος και να εκπληρώσουμε το δυναμικό μας.
Διάφοροι γκουρού της ευτυχίας, πολλά ευπώλητα βιβλία και δημοφιλή άρθρα και άλλα τόσα σεμινάρια μας προτρέπουν να βάλουμε περισσότερο θετικότητα στη ζωή μας. Η χαζομάρα χτυπάει κόκκινο!
Οι ειδικοί προτείνουν πολλούς τρόπους για να μειώσουμε τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθουμε. Για να βγάλουμε το άγχος από τη ζωή μας, τη λύπη, τη στεναχώρια, την απαισιοδοξία, την γκρίνια και την αρνητικότητα.
Ποιο είναι το λογικό συμπέρασμα που προκύπτει από όλα αυτά τα ερεθίσματα που κυκλοφορούν γύρω μας;
Πως είναι ΚΑΚΟ να νιώθεις άσχημα. Πως ΠΡΕΠΕΙ να κάνεις ό,τι μπορείς για να το αποφύγεις. Πως έχουμε ΠΡΟΒΛΗΜΑ αν νιώθουμε άσχημα.
Το ζουμί
Ίσως εδώ να είναι και το ζουμί της δυσφορίας που βιώνουμε όταν μας κατακλύζει ένα τέτοιο συναίσθημα. Ίσως αυτό το οποίο μας απογοητεύει δεν είναι το συναίσθημα το ίδιο αλλά το γεγονός ότι δε θα έπρεπε να το νιώθουμε.
Αγχωνόμαστε που αγχωνόμαστε.
Θυμώνουμε που θυμώνουμε.
Στεναχωριόμαστε που στεναχωριόμαστε.
Κάτι πρέπει να πηγαίνει στραβά με εμάς. Αν όλοι μας λένε ότι αυτά τα συναισθήματα είναι «αρνητικά», τότε αν τα νιώθουμε έχουμε κάτι πολύ «αρνητικό» επάνω μας.
Έχουμε πρόβλημα.
Το Σκανδιναβικό παράδοξο
Η θεώρηση αυτή αποτελεί μια από τις εξηγήσεις του Σκανδιναβικού παράδοξου. Όπως είναι γνωστό οι Σκανδιναβικές χώρες φιγουράρουν για πολλά χρόνια στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης στις κλίμακες ευτυχίας. Κι όμως σε αυτές τις χώρες τα ποσοστά αυτοκτονίας είναι ιδιαίτερα υψηλά. Τι συμβαίνει εκεί;
Μια εξήγηση που έχει δοθεί είναι πως όταν όλοι γύρω σου είναι (ή δηλώνουν) ευτυχισμένοι τότε αν νιώθεις πως κάτι δεν πάει καλά με σένα πιστεύεις ότι φταις εσύ. Το παίρνεις προσωπικά. Όλοι είναι καλά κι εσύ δεν είσαι. ΕΣΥ φταις.
Έτσι είναι πιο πιθανό να δώσεις τέλος στην «ελαττωματική» σου ύπαρξη, γιατί δεν είναι φυσιολογικό να νιώθεις με αυτόν τον τρόπο.
Το ποσοστό αυτοκτονιών είναι αρκετά χαμηλό στην Ουκρανία και στο Αφγανιστάν κι ας περνάνε πολύ πιο άσχημα από ό,τι στη Σουηδία. Γιατί το ότι περνάνε άσχημα δεν το αποδίδουν σε προσωπικά αίτια. Όλοι δυσκολεύονται εκεί.
Δε φταίνε οι ίδιοι. Οι άνθρωποι δέχονται πως η δυσκολία τους είναι φυσιολογική συνέπεια των εξωτερικών συνθηκών. Όχι της εσωτερικής τους προβληματικότητας.
Το φαινόμενο των Χριστουγέννων
Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην περίοδο των γιορτών, όπου οι αυτοκτονίες αυξάνονται όπως και τα καταθλιπτικά επεισόδια.
Όταν πρέπει να είσαι χαρούμενος την εποχή αυτή, επειδή όλες οι διαφημίσεις και οι φίλοι σου λένε ότι τα Χριστούγεννα είναι η καλύτερη γιορτή του χρόνου, που όλοι είναι αγαπημένοι και μονιασμένοι, τότε αν για κάποιο λόγο δεν πληροίς αυτό το στερεότυπο και είσαι στεναχωρημένος ή μόνος, θα το πάρεις πολύ βαριά.
Όχι γιατί είσαι στεναχωρημένος ή μόνος, αλλά επειδή θα ΕΠΡΕΠΕ να μην είσαι.
Υπάρχουν άραγε αρνητικά συναισθήματα;
Κι όμως αξίζει μια δεύτερη ματιά στα λεγόμενα αρνητικά συναισθήματα.
Τα οφέλη των «θετικών» συναισθημάτων έχουν αναδειχτεί ξεκάθαρα από την επιστήμη της Θετικής Ψυχολογίας. Την επίδραση των αρνητικών συναισθημάτων προσπαθεί να εξαλείψει η επιστήμη της Ψυχολογίας.
Υπάρχει και μια κρυφή πλευρά όμως, η οποία ίσως να μην έχει πάρει τη δημοσιότητα που της αρμόζει. Αυτή είναι η θετική πλευρά των «αρνητικών» συναισθημάτων.
Ας τη δούμε μαζί…
Απαισιοδοξία
Αν σκέφτεσαι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί πριν από μια κατάσταση και κάνεις όλα τα αρνητικά σενάρια τότε έρευνες[1] έχουν βρει ότι αυτή η διαδικασία μπορεί να σου αυξήσει την αυτοπεποίθηση και την ικανοποίηση μακροπρόθεσμα.
Επίσης, είναι πιο πιθανό θα τα πας καλύτερα στον ακαδημαϊκό τομέα και θα δημιουργήσεις πιο υποστηρικτικά δίκτυα φίλων. Θα μπορείς να βλέπεις πιθανούς κινδύνους τους οποίους οι αισιόδοξοι φίλοι σου μπορεί να μην έχουν υπολογίσει κι έτσι να είσαι καλύτερα προετοιμασμένος.
Η Στωική φιλοσοφία στηρίζεται στο να σκέφτεσαι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί και να νιώθεις άνετα μέσα σε αυτό το σενάριο. Αν το καταφέρεις αυτό, μετά ό,τι και να γίνει θα είναι μπόνους.
Λύπη
Οι ψυχολόγοι[2] έχουν βρει ότι το να είσαι λυπημένος (λόγω κοινωνικής απώλειας και όχι λόγω απώλειας του στάτους σου) κινητοποιεί τη θετική συμπεριφορά του να προσπαθήσεις να συνδεθείς με άλλους ανθρώπους. Όταν είσαι λυπημένος θέλεις ένα στήριγμα.
Είναι πιο πιθανό οι άλλοι να σε προσεγγίσουν για να σε παρηγορήσουν και να συνδεθούν μαζί σου παρά αν είσαι μέσα στην τρελή χαρά. Είναι ευκολότερο να στεναχωρηθούμε με τη λύπη κάποιου από ό,τι να χαρούμε με τη χαρά του.
Με το σεισμό σπεύσαμε να βοηθήσουμε την λαβωμένη Τουρκία. Όταν ήταν καλά δεν πήγαμε να πιούμε μια ρακί μαζί.
Άγχος
Έχω αναλύσει σε άλλα άρθρα για το πώς το άγχος μπορεί να γίνει φίλος σου. Η νέα επιστήμη του στρες έχει αποδείξει ξεκάθαρα, όπως φαίνεται σε αυτό το άρθρο, ότι δε σε επηρεάζει το άγχος αλλά το πιστεύω σου γι αυτό. Ειδικά το άγχος μπορεί να κάνει καλό στην καρδιά σου, στη μακροζωία σου και να σε κάνει να τα πας πολύ καλύτερα στις εξετάσεις σου.
Δυστυχώς δεν ακούμε καθόλου γι αυτήν την πλευρά του άγχους κι έτσι όλοι θέλουμε να το αποφύγουμε αντί να το χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας.
Ευτυχώς στο νέο μου βιβλίο αφιερώνω ένα Κεφάλαιο για το Άγχος και τη νέα οπτική, οπότε όποιος το διαβάσει θα μπορέσει επιτέλους να ξεφύγει από την κοινωνική παραπληροφόρηση.

Θυμός
Ο θυμός μπορεί να αποτελέσει την κινητήριο δύναμη για να πάρεις δράση και να διορθώσεις μια αδικία. Να καταφέρεις να βρεις την ενέργεια που χρειάζεσαι ώστε να ξεσηκωθείς και να αντιδράσεις σε κάτι που σε δυσκολεύει.
Αν δε θυμώναμε θα είχαμε ακόμα Τουρκοκρατία.
Πόσοι δεν έχουμε αντιδράσει επιτέλους όταν νιώσαμε πως είχε φτάσει ο κόμπος στο χτένι. Αν δεν μπορείς να θυμώσεις θα υπομένεις βασανιστικές και ταπεινωτικές καταστάσεις.
Ενώ για κάποιους ανθρώπους ο θυμός είναι θέμα, υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που ανέχονται τα πάντα και κάνουν υπομονή, για τους οποίους θα ήταν δώρο να μπορούσαν να θυμώσουν περισσότερο.
Στεναχώρια
Η στεναχώρια μπορεί να πονάει αλλά ταυτόχρονα κρύβει μέσα της τη δυνατότητα για να πάρουμε το μάθημα από αυτό που μας συνέβη. Ο έντονος πόνος μπορεί να γίνει ο λόγος για να αναλύσεις την κατάσταση και να μάθεις κάτι περισσότερο για εσένα και να εξελιχθείς.
Αν δεν υπήρχε ο πόνος και δεν σε ενοχλούσαν και τόσο ορισμένες καταστάσεις, τότε θα συνέχιζες να επαναλαμβάνεις τις ίδιες συμπεριφορές για πάντα. Οι άνθρωποι δεν αλλάζουμε αν δεν πιάσουμε πάτο και ενώ ο πάτος εμπεριέχει πόνο, εμπεριέχει ταυτόχρονα και τη δύναμη για τα νέα ξεκινήματα.
Όσοι έχουν κάνει μεγάλες αλλαγές στη ζωή τους, γνωρίζουν πώς είναι αυτό το συναίσθημα.
Συμπέρασμα
Δεν υπάρχουν θετικά και αρνητικά συναισθήματα. Υπάρχουν μόνο συναισθήματα. Όλα τα συναισθήματα έχουν συγκεκριμένο λόγο ύπαρξης. Έχουν προκύψει εξελικτικά επειδή εξυπηρετούν μια πολύ απαραίτητη για την επιβίωσή μας λειτουργία.
Ακόμα και αν είναι δυσάρεστος ο τρόπος με τον οποίο το κάνουν, είναι όλα άρρηκτα συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση μας. Συνεπώς είναι απόλυτα φυσιολογικά!
Ταυτόχρονα είναι επίσης φυσιολογικό να μη μας αρέσουν τα λεγόμενα «αρνητικά» συναισθήματα γιατί μας κάνουν να νιώθουμε άσχημα. Και κανένας δε θέλει να νιώθει έτσι. Το πρόβλημα όμως ξεκινάει όταν προσπαθούμε να τα αποφύγουμε, όταν τα δαιμονοποιούμε και προσπαθούμε να τα εξορίσουμε από την πραγματικότητά μας.
Είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να μη νιώθουμε άσχημα σε πολλές φάσεις της ζωής μας.
Είναι σαν να νιώθεις άσχημα που πεινάς. Δεν είναι ευχάριστο, αλλά είναι ένδειξη πως κάτι δεν πάει καλά με το σώμα σου. Αντίστοιχα τα συναισθήματα είναι ένδειξη πως κάτι δεν πάει καλά με την ψυχή σου. Όταν αναπόφευκτα τα νιώσεις, μην προσπαθήσεις να τα διώξεις.
Σκύψε επάνω τους και αφουγκράσου τα με κατανόηση και αποδοχή. Νιώθεις που νιώθεις άσχημα, μη σε κατηγορήσεις κι από πάνω.
Απενοχοποίησε τη στεναχώρια σου και ζήσε αρμονικά με τον εαυτό σου!
[1] Lindebaum, D., Jordan, P. J., (2014), When it can be good to feel bad and bad to feel good; Exploring asymmetries in workplace emotional outcomes
[2] Gray HM, Ishii K, Ambady N. (2011) Misery loves company: When sadness increases the desire for social connectedness

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ 

Πώς νιώθεις όταν η κατάσταση είναι αβέβαιη; Πώς είναι για σένα όταν δεν έχεις τον έλεγχο; Πώς αντιδράς στην αβεβαιότητα;
Οι απαντήσεις (αλλά και οι εναλλακτικές) ίσως να έχουν να κάνουν με το αρχαίο παρελθόν σου.
Ας σκάψουμε βαθιά για άλλη μια φορά.

Στατικός κόσμος ή κόσμος που αλλάζει;
Όπως έχω ξαναγράψει, στην αρχαία Ελλάδα έδιναν μεγάλη σημασία στο αντικείμενο και τις ιδιότητές του όπως και στη λογική. Στη δημιουργία αφηρημένων κανόνων που να περιγράφουν τη λειτουργία του κόσμου. Αυτό επέτρεψε την άνθιση της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Αλλά κάθε νόμισμα έχει δυο όψεις. Δεν ήταν όλα μόνο ρόδινα.
Στην αρχαία Ελλάδα η πιο διαδεδομένη άποψη ήταν ότι ο κόσμος είναι ένα στατικό μέρος, το οποίο δεν αλλάζει. Αν και ο Ηράκλειτος είχε πει τον 6ο αιώνα π.Χ. ότι «Τα πάντα ρει» και ότι «Κανένας δεν μπαίνει στο ίδιο ποτάμι δυο φορές, καθώς ο ίδιος θα έχει αλλάξει και το ποτάμι θα είναι διαφορετικό» από τον 5ο αιώνα π.Χ. και μετά η επικρατούσα άποψη ήταν ότι ο κόσμος ήταν στατικός.

Ο Αριστοτέλης, για παράδειγμα, είχε μια στατική ποιότητα στη σκέψη του. Πχ, υποστήριζε πως τα ουράνια σώματα είναι αμετάβλητες τέλειες σφαίρες που, αν και κινούνται, η ουσία τους δεν αλλάζει. Και όταν κάτι αλλάζει, αλλάζει με ένα πολύ γραμμικό τρόπο.
Αντίθετα στην αρχαία Κίνα, η φιλοσοφία του Ταό είναι ότι τα πάντα αλλάζουν διαρκώς.
Το σύμβολο του Ταό αναπαριστά το Yin το θηλυκό, σκοτεινό και παθητικό και το Yang το αρσενικό, φωτεινό και ενεργό (το λες και σεξιστικό…). Το ένα υπάρχει εξαιτίας του άλλου και αν ο κόσμος είναι σε μια Yin κατάσταση, αυτό είναι ένα καλό σημάδι ότι σύντομα θα είναι στη Yang κατάσταση, και ανάποδα.
Τα αντίθετα συνυπάρχουν χωρίς καμία λογική αντίφαση. Μέσα στο Υing έχει μια λευκή τελεία Yang και μέσα στο Υang έχει μια μαύρη τελεία Yin.

Το I Ching λέει: «Για τη μιζέρια, η ευτυχία ακουμπάει επάνω της, για την ευτυχία, η μιζέρια κρύβεται μέσα της».
Δεν υπάρχει βεβαιότητα. Ο ενάρετος ξαφνικά γίνεται ο μοχθηρός και ο καλός ξαφνικά γίνεται ο κακός.
Το Tao Te Ching λέει: «Το βαρύ είναι η ρίζα του ελαφριού, το ακίνητο είναι η πηγή όλης της κίνησης.
Ομολογώ ότι με μπερδεύουν τέτοιου είδους ρήσεις και δυσκολεύομαι πολύ να τις επεξεργαστώ και να τις αποδεχτώ. Σε αυτό το άρθρο όμως, παρουσιάζω τη διαφορετική πρόταση χωρίς να την κρίνω.
Η αρχαία Κινεζική φιλοσοφία έχει την κίνηση και την αλλαγή στην καρδιά της.

Πώς αλλάζει ο κόσμος;
Όπως έγραψα και σε προηγούμενα άρθρα η αρχαία Ελληνική σκέψη εστίαζε περισσότερο στο αντικείμενο και στις ιδιότητές του, ενώ η αρχαία Κινέζικη στο σύνολο και στις συνδέσεις ανάμεσα σε όλα.
Και αυτές οι διαφορετικές αντιλήψεις, σε συνδυασμό με όσα ειπώθηκαν πιο πριν, συνεισφέρουν στη διαφορετική άποψη για το πώς αλλάζει ο κόσμος.
Αν κάποιος εστιάζει μόνο στο αντικείμενο, δηλαδή σε ένα πολύ μικρό μέρος του κόσμου, αποκλείοντας μεγάλο κομμάτι της πραγματικότητας, τότε είναι αναμενόμενο ο κόσμος να φαίνεται ως ένα απλό μέρος, όπου δεν αλλάζουν και πολλά πράγματα. Και αν αλλάζουν, θα αλλάζουν πάντα προς την ίδια κατεύθυνση.
Αν αγοράσεις ένα σπίτι, τότε είναι μια σταθερή επένδυση έλεγαν πάντα. Να έχεις ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι σου. Οι τιμές των σπιτιών δε θα πέσουν πάντα θα ανεβαίνουν.

Για ένα Δυτικό όταν κάτι ανεβαίνει, είναι ισχυρή ένδειξη ότι θα συνεχίσει να ανεβαίνει για πάντα.
Αν όμως ο κόσμος είναι ένα πιο περίπλοκο μέρος επειδή παρατηρούμε την ολότητά του, τότε η αλλαγή θα είναι η νόρμα, όχι η εξαίρεση. Όσο πιο πολλούς παράγοντες παρατηρείς, τόσο πιο πιθανό είναι κάποιος παράγοντας να διαφοροποιηθεί και έτσι να αλλάξουν τα δεδομένα, ακόμα και να αντιστραφεί η συνολική εικόνα.
Αν αγοράσεις ένα σπίτι, μπορεί να γίνει ένας σεισμός, κάποιος να χτίσει μπροστά σου, να γίνει ένα έγκλημα στη γειτονιά, να πιάσει μούχλα ή να γίνει μια επιδρομή από ποντίκια ή κατσαρίδες, να χαλάσει το δίκτυο ύδρευσης και να χτιστεί μια χωματερή δίπλα και χίλια άλλα πράγματα που θα ρίξουν την τιμή το σπιτιού. Ή να έρθει μια οικονομική κρίση…
Μπορεί όμως και να χτιστεί ένα εμπορικό κέντρο δίπλα, να έρθει το μετρό, να αναβαθμιστεί ο Δήμος κάνοντας ένα πάρκο και δωρεάν θέσεις στάθμευσης ή να μεταφερθεί ένα καλό σχολείο στο οποίο όλοι θέλουν να παν τα παιδιά τους ή απλά να ανεβεί η τιμή των οικοδομικών υλικών και να ανέβει η τιμή του σπιτιού.
Είναι πολύ δύσκολο να ξέρεις στα σίγουρα.
Για έναν Ασιάτη όταν κάτι ανεβαίνει, είναι ισχυρή ένδειξη ότι θα αρχίσει να πέφτει σε λίγο. Το «Ρόδα είναι και γυρίζει» είναι η βασική αντίληψή τους για τη ζωή.

Διαχείριση αβεβαιότητας
Όπως σχεδόν όλοι από εμάς γνωρίζουμε, το να νιώθουμε ότι έχουμε τον έλεγχο της ζωής μας είναι βασικό συστατικό για να νιώθουμε καλά με τη ζωή μας. Και πράγματι πολλές έρευνες δείχνουν ότι, όπως σχεδόν όλοι από εμάς γνωρίζουμε, το να νιώθουμε ότι έχουμε τον έλεγχο της ζωής μας είναι βασικό συστατικό για να νιώθουμε καλά με τη ζωή μας. Και πράγματι πολλές έρευνες δείχνουν ότι η αίσθηση ελέγχου είναι συστατικό ευζωίας για τους Δυτικούς .
Όλοι οι Coaches εκεί έξω μας παρακινούν να πάρουμε τον έλεγχο της ζωής μας και του πεπρωμένου μας. Τα τσιτάτα λένε πως:
«Αν δεν ξέρεις που πηγαίνεις, τότε κανένας άνεμος δεν είναι ευνοϊκός».
«Αν δε βλέπεις που πηγαίνεις, τότε θα πας εκεί που βλέπεις».
Το μήνυμα είναι: Να έχεις τον έλεγχο της ζωής σου. Και μια χαρά ως ένα βαθμό. Όμως η ζωή είναι πολύπλοκη, όπως περιγράφω στο βιβλίο μου. Τα πράγματα δε θα πηγαίνουν πάντα όπως το υπολογίζεις.

Τι έχει να μας διδάξουν οι «Μάστερ» της αβεβαιότητας Ασιάτες για να ζούμε καλύτερα;
Λόγω της αντίληψης τους για την αβεβαιότητα, οι Ασιάτες νιώθουν ότι ελέγχουν πολύ λιγότερο τη ζωή τους από ό,τι οι Δυτικοί. Αλλά δεν τους χαλάει αυτό. Αντί να προσπαθούν πάντα να ελέγξουν τις καταστάσεις στις οποίες βρίσκονται, είναι πολύ πιο πιθανό να προσπαθούν να προσαρμοστούν σε αυτές ορισμένες φορές.
Δεν το θεωρούν ήττα (ενώ οι Δυτικοί συχνά το θεωρούν). Αλλά σαν τη φυσιολογική στρατηγική σε ένα ολοένα εναλλασσόμενο κόσμο. Όταν η ζωή είναι τόσο πολύπλοκη, τότε δε βγάζε κανένα νόημα να προσπαθούν να την ελέγξουν. Είναι πολύ χαρούμενοι ΚΑΙ με το να προσαρμοστούν στις συνεχόμενες αλλαγές της.
Όλοι μας προσαρμοστήκαμε στις συνθήκες του κορονοϊού. Σε κανέναν δεν του άρεσε. Όσο περισσότερο αντιστάθηκε κάποιος, τόσο χειρότερα πέρασε στην καραντίνα.
Όλοι μας (ελπίζω) θα μεγαλώσουμε και θα γεράσουμε. Όσοι αντιστέκονται στα γηρατειά και θέλουν να μείνουν για πάντα νέοι (ή τουλάχιστον να μοιάζουν) θα χαλιούνται περισσότερο από το πέρασμα του χρόνου από όσους αποδέχονται τη φυσιολογική φθορά του χρόνου.

Ο Δαρβίνος έγραψε πως η εξέλιξη είναι η επιβίωση του πιο ευπροσάρμοστου.
Αντίθετα με τους Coaches γράφω στο βιβλίο μου πως:
Μπορεί αν δεν ξέρεις που πηγαίνεις, κανένας άνεμος να μην είναι ευνοϊκός αλλά ταυτόχρονα κανένας άνεμος δεν είναι αντίθετος.
Μπορεί αν δε βλέπεις που πηγαίνεις να πας εκεί που βλέπεις, αλλά τι πειράζει; Αν ξέρεις να ταξιδεύεις, καλά θα περάσεις όπου και να πας. Να είσαι ταξιδιώτης, όχι τουρίστας.
Δεν έχει τόση σημασία ο προορισμός, αλλά το ταξίδι. Το πώς ζεις τη ζωή σου, όχι το που θα φτάσεις και τι θα πετύχεις. Ας σκεφτούμε λίγο με κριτική σκέψη επιτέλους. Πέρα από όλα τα τσιτάτα.

Πάρε τη βοήθεια του κοινού
Αν μια κατάσταση μπορεί να ελεγχθεί, οι Δυτικοί θέλουν να έχουν προσωπικό έλεγχο της κατάστασης. Να είναι κύριοι του εαυτού τους. Αντίθετα οι Ασιάτες νιώθουν καλύτερα έχοντας ανθρώπους γύρω τους που θα τους βοηθήσουν να αποκτήσουν κάποιο έλεγχο.
Οι Ασιάτες πιστεύουν ότι τα πράγματα θα είναι καλύτερα αν είναι στην ίδια βάρκα με άλλους. Να μοιράζονται την κατάσταση.
Η Δυτική ψυχολογία φαίνεται πως επιβεβαιώνει την Ανατολική στάση ζωής εδώ, όταν όπως έχω ξαναγράψει, ένα από τα ισχυρότερα ευρήματα της είναι πως ο βασικότερος παράγοντας ευτυχίας είναι οι καλές ανθρώπινες σχέσεις.

Συμπέρασμα
Στη Δυτική κουλτούρα είναι φυσική μας ανάγκη να προσπαθούμε να ελέγξουμε τα πάντα και να έχουμε διαρκώς τον έλεγχο της ζωής μας. Και σε ένα βαθμό είναι σαφώς πάρα πολύ χρήσιμο. Όμως, συχνά ξεχνάμε πως η ζωή είναι απρόβλεπτη και πολύπλοκη.
Τις στιγμές που δυσκολευόμαστε πολύ ίσως να μας βοηθήσει η Ανατολική στάση ζωής. Ας θυμηθούμε πως δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα. Είναι αδύνατον. Αντί να ελέγξουμε την κατάσταση πάσει θυσία, ας εστιάσουμε ΚΑΙ στο πώς να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα. Δεν είναι ντροπή, ούτε ήττα. Και ας το κάνουμε με παρέα. Ας βρούμε ανθρώπους να μας βοηθήσουν και να το περάσουμε μαζί.
Η αρχαία Κινέζικη φιλοσοφία δίνει μια εναλλακτική οπτική ζωής, που μπορεί να μας φανεί χρήσιμη.
Την επόμενη φορά που θα νιώσεις πανικό επειδή χάνεις τον έλεγχο, λοιπόν, κάνε λίγο τον Κινέζο.
(Το άρθρο βασίζεται στο βιβλίο: The Geography of Thought, Richard Nisbett)

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ
Γιατί σκέφτεσαι όπως σκέφτεσαι; Τι ορίζει μια καλή ζωή; Πώς διαμορφώθηκαν τα ιδανικά της κοινωνίας στην οποία ζεις; Υπάρχει άλλος τρόπος για να υπάρχεις;
Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αρχίζουν από μια ανασκαφή στην ιστορία δυο πολιτισμών.
Πώς να περνάς τον ελεύθερο χρόνο σου;
Ο Αριστοτέλης έλεγε πως η περιέργεια είναι ένα χαρακτηριστικό που μας ορίζει σαν ανθρώπους. Το σχολείο σχετίζεται άμεσα με τη λέξη «σχόλη» που ήταν ο ελεύθερος χρόνος τον οποίο αξιοποιούσε κάποιος ωφέλιμα. Υπήρχε στην αρχαία Ελλάδα η ελευθερία να ακολουθήσει κάποιος τη γνώση και να μάθει απλά και μόνο για τη χαρά της μάθησης. Σύμφωνα με νεότερες αναφορές, οι Αθηναίοι περνούσαν το χρόνο τους κυρίως για να πουν ή να ακούσουν κάτι καινούριο.
Στις ειδικές περιστάσεις οι αρχαίοι Έλληνες θα διένυαν μεγάλες αποστάσεις προκειμένου να παρακολουθήσουν θεατρικές παραστάσεις σε ένα από τα πολλά θέατρα της εποχής ή αναγνώσεις ποίησης ή μπορεί να αγωνίζονταν σε αθλήματα. Καλλιεργούσαν το πνεύμα τους και τη γνώση.
Στην αρχαία Κίνα τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Οι ειδικές περιστάσεις θα ήταν μια ευκαιρία για να επισκεφτούν φίλους και συγγενείς. Μια πρακτική η οποία ονομαζόταν Chuan Men, το οποίο σημαίνει «Κάνε τις πόρτες μια αλυσίδα».
Ενώ οι αρχαίοι Έλληνες εστίαζαν στην Αυτενέργεια (agency) και την ατομικότητα η αντίστοιχη αξία στην Κίνα ήταν η Αρμονία. Η ιδανική ευτυχισμένη ζωή δεν ήταν μια ζωή με ελεύθερη άσκηση των ιδιαίτερων ταλέντων και δεξιοτήτων του ατόμου (όπως στην αρχαία Ελλάδα και σε ολόκληρο τον Δυτικό πολιτισμό σήμερα) αλλά μια ζωή με τις χαρές και τις ικανοποιήσεις μιας απλής αγροτικής ζωής μέσα σε ένα αρμονικό κοινωνικό δίκτυο.
Στους αρχαιοελληνικούς αμφορείς και τα κύπελλα κρασιού υπήρχαν παραστάσεις από μάχες, αθλητικούς διαγωνισμούς και βακχικές γιορτές. Στις αρχαίες κινεζικές επιγραφές και πορσελάνες έβρισκε κανείς ζωγραφιές από οικογενειακές δραστηριότητες και απολαύσεις της φύσης και της αγροτικής ζωής.
Άλλες αξίες θεωρούνταν ιδανικές. Η κατανόηση του παρελθόντος μπορεί να εξηγήσει το αέναο κυνήγι της επιτυχίας στον Δυτικό πολιτισμό, αλλά και να προσφέρει μια βιώσιμη εναλλακτική φιλοσοφία για όσους συνειδητοποιούν την αγχωτική φύση της σημερινής κουλτούρας.
Αντικείμενο ή σύνολο;
Όπως ανέφερα και στο προηγούμενο άρθρο, η αρχαία Ελληνική φιλοσοφία εστίαζε κυρίως στον αντικείμενο και τις ιδιότητές του, ενώ η φιλοσοφία του Ταό ξεκινούσε λέγοντας πως όλα συνδέονται μεταξύ τους και δεν μπορεί να υπάρξει κάτι σε απομόνωση από κάτι άλλο. Η γενικότερη στάση ζωής επηρεάζει μέχρι και το πώς βλέπουμε και ερμηνεύουμε τον κόσμο, ακόμα και στις πιο απλές εκφάνσεις του.
Έτσι, ακόμα και σήμερα, όταν ρωτάνε Δυτικούς φοιτητές τι βλέπουν σε μια εικόνα με διάφορα ψάρια σε φυσικό περιβάλλον, εκείνοι εστιάζουν στα αντικείμενα και αρχίζουν να λένε:
«Βλέπω ένα μεγάλο πορτοκαλί ψάρι πάνω αριστερά και ένα νούφαρο στη μέση και…»
Την ίδια εικόνα, Ασιάτες φοιτητές αρχίζουν και την περιγράφουν πολύ διαφορετικά:
«Μοιάζει με μια λίμνη…»
Εστιάζουν στο σύνολο και όχι στο αντικείμενο.

Ιατρική δυο κόσμων
Η Δυτική ιατρική έχει κάνει τεράστιες προόδους και η άνοδος του προσδόκιμου ζωής οφείλεται αδιαμφισβήτητα στα επιτεύγματά της. Η Κινέζικη ιατρική έχει άλλη φιλοσοφία και πάλι εστιάζει στο σύνολο, δηλαδή είναι πιο ολιστική. Αυτό εξηγεί ότι οι Κινέζοι δεν έκαναν εγχειρήσεις μέχρι πριν δυο αιώνες περίπου, ενώ εγχειρήσεις γινόντουσαν για δεκάδες αιώνες στη Δύση.
Ο λόγος φαίνεται πως είναι ότι οι Κινέζοι, καθώς εστιάζουν στις σχέσεις ανάμεσα στα αντικείμενα, εστίαζαν στο πως λειτουργεί συνολικά το σώμα και δεν μπορούσαν να δεχθούν ότι κάτι πάει στραβά με το συκώτι, για παράδειγμα. Δεν είχε νόημα γι αυτούς να επέμβουν σε ένα όργανο. Έπρεπε να θεραπεύσουν το σύνολο. Η γενικότερη φιλοσοφία των δυο πολιτισμών επηρέαζε την προσέγγιση και στο πεδίο της ιατρικής.

Από μικρά παιδιά
Οι διαφορές των δυο πολιτισμών φαίνονται από πολύ νωρίς. Από το πώς μεγαλώνουμε τα μικρά παιδιά.
Στη Δύση όταν μεγαλώνει ένα δίχρονο και του μαθαίνει τον κόσμο, μια μητέρα θα πει: «Τι είναι αυτό; Μια μπάλα. Αυτό; Η κούκλα». Μιλάει για αντικείμενα και δίνει πληροφορίες γι αυτά. Μια Γιαπωνέζα μητέρα είναι πιο πιθανό να μιλήσει για συναισθηματικές λέξεις. «Ο αγρότης θα στεναχωρηθεί αν δες φας όσα η μαμά μαγείρεψε για σένα» (εντάξει, πάρε και λίγες ενοχές). «Το παιχνίδι κλαίει επειδή το πέταξες». «Ο τοίχος λέει Άουτς»

Το να εστιάζεις σε αντικείμενα ετοιμάζει τα παιδιά για ένα κόσμο όπου θα δρουν ανεξάρτητα, ενώ το να μιλάς για συναισθήματα και κοινωνικές σχέσεις ετοιμάζει τα παιδιά για έναν κόσμο όπου θα πρέπει να συντονίζουν τη συμπεριφορά τους με τους άλλους.
Ένα από τα πρώτα αναγνωστικά των Αμερικανών με τα οποία ξεκινούσαν την εκπαίδευσή τους στο Δημοτικό, δείχνει ένα μικρό αγόρι να τρέχει στο γκαζόν και ξεκινάει με τα φράσεις: «Δες τον Ντικ να τρέχει. Δες τον Ντικ να παίζει. Δες τον Ντικ να τρέχει και να παίζει». Η εστίαση είναι στο άτομο και στο τι αυτό κάνει ανεξάρτητο. Θα θυμόμαστε οι παλαιότεροι (ηλικίες δε λέμε) και το δικό μας αναγνωστικό που έλεγε: «Λόλα, να ένα μήλο». Και πάλι η εστίαση στο ανεξάρτητο άτομο και το αντικείμενο.

Το κινέζικο αναγνωστικό για την ίδια ηλικία δείχνει ένα μικρό παιδί να κάθεται στους ώμους ενός μεγαλύτερου παιδιού και ξεκινάει με τις φράσεις: «Ο μεγάλος αδερφός φροντίζει τον μικρό αδερφό. Ο μικρός αδερφός αγαπάει τον μεγάλο αδερφό». Η εστίαση είναι στη σχέση των δυο αδερφών.
Οι Δυτικοί ετοιμάζουν τα παιδιά τους να είναι καλοί «Πομποί» πληροφορίας. Να λένε τις ιδέες τους ξεκάθαρα, να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και να μεταφέρουν το μήνυμά τους. Αντίθετα οι Ασιάτες ετοιμάζουν τα παιδιά τους να είναι καλοί «Δέκτες» πληροφορίας. Δηλαδή, είναι η ευθύνη του ακροατή να καταλάβει τι λέγεται από τα υπονοούμενα και όχι του ομιλητή να το εξηγήσει ξεκάθαρα.

Ποιος είμαι;
Η Δυτική κουλτούρα θεωρεί ότι για ένα άτομο υπάρχει ένας σταθερός εαυτός ο οποίος είναι ανεξάρτητος από τις συνθήκες και τις σχέσεις του με τους άλλους. Αυτός ο εαυτός έχει ελεύθερη ανεξάρτητη βούληση και όταν μετακινείται από κατάσταση σε κατάσταση παραμένει σχετικά αμετάβλητος.
Η Δυτική ψυχολογία έχει χτιστεί πάνω στην ιδέα του χαρακτήρα, με τον Φρόιντ μέχρι τα σύγχρονα ψυχομετρικά τεστ να προσπαθούν να διαγνώσουν ποιος είναι ο σταθερός χαρακτήρας κάθε ανθρώπου.
Για έναν Ασιάτη όμως, (και για πολλούς ανθρώπους σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό) το άτομο είναι συνδεδεμένο με τους άλλους, ο εαυτός είναι πιο ρευστός και εξαρτάται από τις καταστάσεις.

Η Γλώσσα μας
Στα Κινέζικα δεν υπάρχει η λέξη «ατομικότητα». Η πλησιέστερη λέξη είναι ο «εγωισμός». Στα Ιαπωνικά η λέξη «εγώ» η οποία σηματοδοτεί τον σταθερό, γενικευμένο, ανεξάρτητο εαυτό, με όλα του τα χαρακτηριστικά, τις ιδιότητες, τις ικανότητες και τους στόχους και προτιμήσεις δεν χρησιμοποιείται συχνά σε συζητήσεις.
Αντί γι αυτό οι Ιάπωνες έχουν πολλές λέξεις για το «εγώ» ανάλογα με τις συνθήκες. Όταν ένας άντρας αναφέρεται στον εαυτό του γενικά θα χρησιμοποιήσει τη λέξη watashi, ενώ αν αναφέρεται στον εαυτό του σε μια κατάσταση με τους φίλους του θα χρησιμοποιήσει τη λέξη Boku ή Ore ενώ όταν μιλάει στην κόρη του, τη λέξη Otosan (μπαμπάς). Ένα μικρό κορίτσι όταν θα αναφερθεί στον εαυτό της μέσα στην οικογένειά της θα χρησιμοποιήσει το υποκοριστικό της. «Η Γωγούλα πάει σχολείο».
Όλα αυτά δείχνουν την Ανατολική φιλοσοφία ότι κάποιος είναι άλλος άνθρωπος ανάλογα με ποιον αλληλεπιδρά.
Τα τελευταία χρόνια στην ψυχολογία υπάρχει ένα ρεύμα το οποίο αμφισβητεί την ύπαρξη του χαρακτήρα καθώς αρκετοί Δυτικοί ψυχολόγοι παρατηρούν αυτό που υποστηρίζουν οι Ασιάτες. Αλλιώς φερόμαστε σε μια δεξίωση, όπου είμαστε χαμογελαστοί και ευγενικοί και αλλιώς στο γήπεδο.
Αλλιώς στη δουλειά και αλλιώς στον άνθρωπό μας. Συχνά θα πει κάποιος για τον σύντροφό του: «Δεν τον ξέρεις πώς είναι. Στο σπίτι φέρεται πολύ διαφορετικά».

Αυτοπεποίθηση ή όχι;
Στον Δυτικό πολιτισμό τρελαινόμαστε με την αυτοπεποίθηση, με το να πιστεύουμε στον εαυτό μας. Το διαφημίζουν όλοι οι Coaches και οι «Guru» και υπάρχουν άπειρα σεμινάρια για το πώς να έχεις ακλόνητη αυτοπεποίθηση. Ακόμα και οι ψυχολόγοι την στηρίζουν σαν έννοια και είναι ένας πολύ επιθυμητός στόχος (δυστυχώς) στη θεραπεία.
Στο βιβλίο μου παίρνω σαφή θέση ενάντια στο να κυνηγάμε την αυτοπεποίθηση καθώς τα τελευταία χρόνια, έχουν φανεί οι πολλές αρνητικές της πλευρές (αν θέλεις δες και εδώ για περαιτέρω συζήτηση). Αντί γι αυτό υποστηρίζω την έννοια της αυτοσυμπόνοιας.
Αυτό που δεν γνώριζα είναι πως αυτή η έννοια δεν υπάρχει σε Ασιατικές κουλτούρες. Η Ιαπωνική λέξη για την αυτοπεποίθηση είναι ξενόφερτη και είναι “serufu esutiimu” (από το self esteem στα αγγλικά). Οι Δυτικοί νοιάζονται πολύ περισσότερο για το να ανεβάσουν τον εαυτό τους στα μάτια τους και στα μάτια των άλλων από όσο οι Ασιάτες.
Δεν είναι ότι οι Ασιάτες νιώθουν άσχημα για τα χαρακτηριστικά τους. Αλλά δεν υπάρχει ισχυρή πολιτισμική επιταγή να νιώθουν ότι είναι ιδιαίτεροι και μοναδικοί.
Ο στόχος του εαυτού σε σχέση με την κοινωνία δεν είναι να δείξουν την ανωτερότητά ή τη μοναδικότητά τους, αλλά το να επιτύχουν αρμονία μέσα σε ένα δίκτυο υποστηρικτικών σχέσεων και να παίξουν το ρόλο τους στο να επιτευχθούν συλλογικοί στόχοι.
Δείχνοντας μια εικόνα ενός κοπαδιού ψαριών με ένα ψάρι να είναι «μπροστά» από το κοπάδι, οι Δυτικοί θα πούνε ότι αυτό το ψάρι είναι ο αρχηγός. Οι Ασιάτες θα πουν ότι κάτι πρέπει να έχει κάνει αυτό το ψάρι και τα άλλα δεν του κάνουνε παρέα!

Fixed and Growth Mindset
Όπως ανέφερα και σε προηγούμενο άρθρο, τα παιδιά στην Ιαπωνία μαθαίνουν να κάνουν την αυτοκριτική τους, ώστε να διατηρούν πιο αρμονικές σχέσεις αλλά και για να γίνουν καλύτεροι στο να λύνουν προβλήματα.
Χαρακτηριστικά σε πειράματα σε σχολεία, παιδιά από τον Καναδά δούλευαν περισσότερο σε ένα πρόβλημα όταν είχαν επιτύχει στο παρελθόν, ενώ παιδιά από την Ιαπωνία όταν είχαν αποτύχει. Για όσους είστε από τους 5000 ανθρώπους που έχετε διαβάσει το βιβλίο μου, θα αναγνωρίζετε ότι αυτός είναι ο ορισμός του ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ πλαισίου για τους Ιάπωνες (Growth Mindset) και του ΣΤΑΘΕΡΟΥ για τους Καναδούς (Fixed Mindset).
Όπως αναφέρω στο βιβλίο, ολόκληρη η κοινωνία μας λειτουργεί βάσει του ΣΤΑΘΕΡΟΥ πλαισίου. Δυστυχώς. Και γι αυτό το λόγο έχουμε σαν κοινωνία εμμονή με την τοξική έννοια της αυτοπεποίθησης.

Do it your way (τα νεύρα μου)
Σαν αποτέλεσμα των δυο διαφορετικών φιλοσοφιών στον Δυτικό πολιτισμό θεωρούμε πως κάθε άνθρωπος έχει κάποια μοναδικά ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Θέλουμε να είμαστε διαφορετικοί, όπως η κουλτούρα των “Guru” μας προτρέπει. Η νέα μόδα στο μάρκετινγκ τώρα είναι οι εκφράσεις «Your own», «Your way»
Η δική σου σοκολάτα, ο δικός σου καφές, το δικό σου πακέτο κινητής, ο δικός σου γκαραζιέρης, η δική σου κάλτσα, η δική σου εταιρεία ρεύματος. (Μα, που ξέρω εγώ από ρεύμα;;;)

Άλλο αρμονία, άλλο κονφορμισμός
Η ανάγκη των Ασιατών να ανήκουν και να υπάρχει αρμονία φαίνεται σε κάποια πολύ ενδιαφέροντα πειράματα.
Όταν ρώτησαν ποιο χρώμα στυλό θα παίρνατε δώρο σε ένα φίλο σας, οι Δυτικοί επέλεξαν το πιο σπάνιο χρώμα, ενώ οι Κορεάτες επέλεξαν το πιο κοινό χρώμα. Όταν ρωτήθηκαν ποιο αντικείμενο θέλετε για εσάς από μια σειρά αντικειμένων, οι Δυτικοί επέλεξαν το πιο σπάνιο, ενώ οι Ασιάτες το πιο κοινό.
Η τάση των Κινέζων για αρμονία, όμως, δε θα πρέπει να συγχέεται με τον κομφορμισμό, καθώς ο Κομφούκιος επαινούσε την επιθυμία του ευγενούς ατόμου να εναρμονίζεται και την ξεχώριζε από την ανάγκη του μικροπρεπούς ατόμου να συμμορφώνεται. Σε μια Μάστερ Σεφ αναλογία, έλεγε πως ο καλός μάγειρας αναμειγνύει όλα τα υλικά, δημιουργώντας κάτι αρμονικό και πολύ νόστιμο. Καμία γεύση δε χάνεται εντελώς και η τελική γεύση είναι το αποτέλεσμα της μίξης των ιδιαίτερων γεύσεων του κάθε υλικού.

Άλλοι κόσμοι
Ζούμε σε άλλους κόσμους. Οι Ανατολικοί ζουν σε ένα διασυνδεδεμένο κόσμο όπου ο εαυτός είναι μέρος ενός συνόλου, ενώ Δυτικοί ζούμε σε ένα κόσμο όπου ο εαυτός είναι ατομικός και ελεύθερος.
Οι Ασιάτες εκτιμούν την επιτυχία και τα κατορθώματα κυρίως επειδή αντανακλούν θετικά για το γκρουπ για το οποίο ανήκουν (Να βάλω γκολ να κερδίσει η ομάδα) ενώ οι Δυτικοί εκτιμούν τα ίδια πράγματα για την προσωπική τους αξία (Να βάλω να πάρω μπόνους και να κάνω καλή μεταγραφή).

Οι Ασιάτες εκτιμούν το ανήκειν και κάνουν την αυτοκριτική τους, ώστε να το πετυχαίνουν. Οι Δυτικοί εκτιμούν την ατομικότητα και προσπαθούν να φαίνονται οι ίδιοι καλοί.
Οι Ασιάτες είναι πολύ συντονισμένοι στα συναισθήματα των άλλων και προσπαθούν να υπάρχει διαπροσωπική αρμονία. Τους Δυτικούς τους απασχολεί περισσότερο να μαθαίνουν τον εαυτό τους, η αυτογνωσία τους και είναι έτοιμοι να θυσιάσουν την αρμονία για τη δικαιοσύνη.
Οι Ασιάτες δέχονται την ιεραρχία και τον καθολικό έλεγχο της ομάδας από μια κεντρική εξουσία. Οι Δυτικοί προτιμούν περισσότερο την ισότητα και την ατομική δράση.

Πολιτισμική Ψυχοθεραπεία
Οι αξίες των δυο πολιτισμών ήταν αρκετά διαφορετικές. Συχνά όταν υπάρχει σύγκριση ανάμεσα σε δυο διαφορετικά πράγματα το Δυτικό μας μυαλό ψάχνει να βρει το «καλύτερο». Η δική μου θέση είναι πως δεν υπάρχει καλύτερο και χειρότερο, αλλά όλα τα πράγματα έχουν συνέπειες.
Στη ψυχοθεραπεία συχνά βοηθάει να κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν και να κατανοήσουμε τους λόγους πίσω από τις σκέψεις, τους φόβους και τις συμπεριφορές μας. Η κατανόηση του παρελθόντος μας απελευθερώνει ως ένα βαθμό από τα δεσμά του και πλέον μπορούμε να επιλέξουμε εμείς συνειδητά πώς να ζήσουμε τη ζωή μας από εδώ και πέρα.
Το ίδιο θεωρώ ότι ισχύει και με το συλλογικό παρελθόν μας. Η κατανόηση του πώς έχει διαμορφώσει τον τρόπο σκέψης μας είναι σημαντική και μπορεί να μας δώσει νέες διεξόδους για το πώς να επιλέξουμε συνειδητά να ζήσουμε το μέλλον μας.

Συμπέρασμα
Ο καθένας καλείται να αποφασίσει για τον εαυτό του (δυτική σκέψη!) τον τρόπο με τον οποίο να ζήσει τη ζωή του, με όλες τις συνέπειες που θα εμπεριέχει. Ίσως να μην είναι καλή ιδέα να υιοθετήσει κάποιος ολόκληρο το πακέτο των Ασιατικών πολιτισμών, καθώς ΚΑΙ δε θα είναι λειτουργικό σε ένα δυτικό πλαίσιο, αλλά ΚΑΙ δεν λείπουν τα προβλήματά και σε αυτή τη φιλοσοφία.
Σίγουρα, θεωρώ πως έχουμε αρκετά μαθήματα να πάρουμε, ώστε να ηρεμήσουμε τις υπαρξιακές ανησυχίες και τα άγχη που δημιουργεί η Δυτική κουλτούρα αλλά και η Δυτική ψυχολογία.
Ίσως φέτος, να είναι καλή ιδέα να κάνουμε και λίγο τον Κινέζο.
Το άρθρο βασίζεται στο βιβλίο The Geography of Thought, Richard Nisbett

Δημήτρης Φλαμούρης Ph.D

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ

Συχνά μέσα σε μια σχέση (σε οποιουδήποτε είδους σχέση) προσπαθούμε να βρούμε το δίκιο μας. Μαλώνουμε για το ποιος έχει δίκιο και άδικο και για το ποια άποψη είναι η «σωστή». Μια διαφωνία συχνά καταλήγει με το ένα από τα δυο μέρη να την κερδίζει και το άλλο μέρος αναγκαστικά να χάνει.
Και αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για οποιαδήποτε σχέση.
Ας μην είμαστε αυστηροί με τον εαυτό μας, όμως. Γενικότερα η ενασχόλησή μας με το δίκιο και το άδικο αποτελεί πολύ έντονο στοιχείο της κουλτούρας μας. Προσπαθούμε να βρίσκουμε το δίκιο μας σε μια διαφωνία και μας τρώει η αδικία όταν αυτό δε συμβαίνει. Θέλουμε να επιβάλλεται η δικαιοσύνη στη ζωή και στις ταινίες κερδίζει πάντα ο «καλός».
Ψάχνουμε να βρούμε ποιο είναι το «σωστό» σε κάθε περίσταση και καταδικάζουμε το «λάθος».
Είμαστε ποτισμένοι με την ανάγκη να έχουμε δίκιο και φαίνεται ότι η ανάγκη μας αυτή έχει αρχαίες ρίζες. Φτάνουν μέχρι πίσω στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό.
Υπήρχε όμως και ένας άλλος πολιτισμός που εξελίχθηκε ανεξάρτητα από τον ελληνικό και ανέπτυξε μια πολύ διαφορετική φιλοσοφία ζωής. Ο πολιτισμός της αρχαίας Κίνας. Στις διαφορές των δυο φιλοσοφιών φαίνεται πως οφείλονται οι διαφορές στην κουλτούρα και τις ανάγκες των Δυτικών και Ανατολικών ανθρώπων που παρατηρούμε μέχρι και σήμερα.

Αρχαία Ελλάδα vs Αρχαία Κίνα
Στην αρχαία Ελλάδα θεωρούσαν ότι ο κόσμος αποτελείται από αντικείμενα φυσικά, ζωικά ή ανθρώπινα και ότι η συμπεριφορά των αντικειμένων μπορεί να περιγραφεί από συγκεκριμένους κανόνες. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι έδιναν ιδιαίτερη σημασία στον αφαιρετικό τρόπο σκέψης, απομακρύνοντας τη λογική που περιγράφει μια κατάσταση από την κατάσταση την ίδια.
Για παράδειγμα, θα έλεγαν: Ένα σώμα εκτοπίζει όγκο υγρού ίσο με τον όγκο του όταν βυθιστεί στο υγρό. Μια γενική πρόταση που ισχύει για οποιοδήποτε σώμα (μπάλα, βάρκα, άνθρωπος, κλπ) για οποιοδήποτε υγρό (νερό, πετρέλαιο, λάδι, κλπ).

Τους ενδιέφερε να κατανοήσουν πώς λειτουργεί ο κόσμος και να εφαρμόζουν αυστηρούς κανόνες λογικής προκειμένου να περιγράψουν τους νόμους λειτουργίας του.
Στην αρχαία Κίνα δεν ασχολούνταν ιδιαίτερα με την αυστηρή λογική. Μάλιστα αν κάποιος έδινε πολλή σημασία στην αυστηρή λογική, θα θεωρούνταν ανώριμος.
Οι αρχαίοι Έλληνες προσπαθούσαν όσο μπορούσαν να αφαιρέσουν το πλαίσιο μιας κατάστασης και να βρουν τον γενικό λογικό νόμο που διέπει όλες τις καταστάσεις τέτοιου τύπου.
Αν ο Α πάρει κάτι το οποίο ανήκει στον Β χωρίς τη συγκατάθεση του Β, τότε αυτό είναι κλοπή και τιμωρείται.
Οι αρχαίοι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν τη διαλεκτική σκέψη, δίνοντας σημασία στο εκάστοτε πλαίσιο, καθώς πίστευαν πως όλα τα πράγματα συνδέονται και ότι μπορεί να υπάρχουν πολλές αντιθετικές εξηγήσεις για ένα φαινόμενο, οι οποίες μπορούσαν να ισχύουν ταυτόχρονα.
Αν ο Α πήρε κάτι από τον Β, τότε μήπως ο Α το χρειαζόταν πολύ και ο Β δεν το έδινε; Ή μήπως και ο Β είχε κρύψει κάτι από τον Α στο παρελθόν; Αλλά και γιατί δεν το ζήτησε; Μήπως ο Β θα τον προσέβαλε; Αλλά μήπως ο Α νόμιζε ότι θα τον προσέβαλε και ο Β δε θα έκανε κάτι τέτοιο;
Αντί να αφαιρούν το πλαίσιο οι Κινέζοι έψαχναν να κατανοήσουν το πλαίσιο, με στόχο τελικά να βρεθεί μια κοινώς αποδεκτή λύση.

Γεωγραφία και κουλτούρα
Στην αρχαία Κίνα υπήρχε μεγάλη ομογένεια του πληθυσμού. Ένα 95% των ανθρώπων ανήκαν στην ίδια φυλή των Χαν και οι περίπου 50 μειονότητες ήταν μόνο στη Δυτική Κίνα. Αυτό σημαίνει ότι ένας Κινέζος θα ζούσε τη ζωή του συναντώντας σπάνια κάποιον ο οποίος είχε διαφορετικά πιστεύω και συνήθειες από εκείνον. Υπήρχε κεντρική εξουσία για σχεδόν ολόκληρη τη χώρα και η καθημερινή ζωή των χωρικών είχε σαν βασικό στόχο να ζουν αρμονικά μεταξύ τους.

Αντίθετα στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε ο μοναδικός θεσμός της πόλης-κράτους με αρκετή επικοινωνία και εμπόριο ανάμεσα σε διαφορετικές πόλεις αλλά και άλλες εθνικότητες της Μεσογείου. Θα ήταν πολύ σύνηθες για τους αρχαίους Έλληνες να έρχονται σε επαφή με διαφορετικές κουλτούρες και θα βρισκόντουσαν συχνά σε καταστάσεις που κάποιος θα υποστήριζε το Α, ενώ κάποιος άλλος το αντίθετό του.
Σε τέτοιες καταστάσεις η ανάπτυξη της λογικής και των κανόνων διευθέτησης των διαφορών ήταν ιδιαίτερα σημαντική για να υπάρχει ένας μπούσουλας.
Επίσης, οι πολίτες μαζεύονταν στη συνέλευση και προσπαθούσαν να πείσουν ο ένας τον άλλον μέσω λογικών επιχειρημάτων. Γι αυτό το λόγο οι ρήτορες που μπορούσαν να πείσουν το κοινό για ένα σκοπό ήταν ιδιαίτερα περιζήτητοι.
Στην αρχαία Κίνα καλλιεργούσαν το ρύζι, μια καλλιέργεια που απαιτεί τη συνεργασία μεταξύ πολλών ανθρώπων. Τα αρδευτικά συστήματα των ποταμών χρειαζόντουσαν κεντρική εξουσία για να λειτουργήσουν ομαλά και να συντονίζονται κατάλληλα. Οι Κινέζοι ζούσαν σε ένα τοπικά δεσποτικό σύστημα με κεντρική εξουσία και είχαν πολλούς περιορισμούς στις συνδιαλλαγές τους, με απώτερο στόχο την ειρηνική συνύπαρξη όλων.
Από την άλλη η αρχαίοι Έλληνες έμεναν σε ορεινές περιοχές που κατέβαιναν στη θάλασσα και ζούσαν κυρίως από το κυνήγι, τη βοσκή, το ψάρεμα και το εμπόριο, δραστηριότητες που ήταν πολύ πιο ατομικές και δεν χρειαζόταν μεγάλος βαθμός συνεργασίας.
Η συστηματική αγροτική παραγωγή στην Ελλάδα ήρθε δυο χιλιάδες χρόνια αργότερα από ό,τι στην Κίνα και σύντομα έγινε αντικείμενο εμπορίου, αντί να είναι απλά ένας τρόπος για να δημιουργούν την καθημερινή τροφή, όπως στην Κίνα.
Οι αρχαίοι Έλληνες, λοιπόν, μπορούσαν να δρουν ανεξάρτητα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι Κινέζοι. Δεν ένιωθαν την ανάγκη να διατηρήσουν με κάθε κόστος την αρμονία με τους συμπολίτες τους, οπότε συζητούσαν και αρέσκονταν να λογομαχούν στην αγορά με λογικά επιχειρήματα και στη συνάθροιση της πόλης.
Έτσι ήταν πιο πιθανό να αναπτύξουν κανόνες για τις συζητήσεις και ένα αυστηρό ορθολογικό σύστημα ώστε να επιλύουν τις διαφορές.
Αντίθετα οι Κινέζοι έψαχναν πάντα τη Μέση Οδό όποτε προέκυπτε κάποια διαφωνία και παρέμεναν διαλλακτικοί, γιατί ο στόχος δεν ήταν να βρουν ποιος έχει δίκιο και άδικο, αλλά πώς θα επικρατήσει αρμονία ανάμεσα στις δυο πλευρές. Θα άκουγαν αντικρουόμενες απόψεις και δε θα απέρριπταν καμία, βρίσκοντας αλήθεια και στις δυο πλευρές.
Προσπαθούσαν να είναι εύλογοι και όχι ορθολογικοί (reasonable not rational).
Μπορεί ΚΑΙ να θέλουν οι Μεν να χτιστεί μια γέφυρα ΚΑΙ οι Δε να μη χτιστεί η γέφυρα. Σκοπός δεν είναι να βρούμε αν είναι «Σωστό» να χτιστεί η γέφυρα ή όχι, αλλά πώς οι Μεν θα ζουν αρμονικά με τους Δε. Πώς θα βρούμε τη Μέση Οδό.

Στο σήμερα
Έτσι κι εμείς σήμερα, ως γνήσιοι απόγονοι του Αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, όταν προκύπτει μια διαφωνία με τον σύντροφό μας, ή με έναν φίλο ή με το παιδί ή τον γονιό μας, ψάχνουμε αυτόματα να βρούμε ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο. Όλοι το κάνουν στον Δυτικό κόσμο.
Αντίθετα στην Ιαπωνία τα παιδιά σήμερα διδάσκονται πώς να κάνουν την αυτοκριτική τους, έτσι ώστε να βελτιώνουν τις σχέσεις τους με τους άλλους, αλλά και για να γίνουν ικανότεροι στη λύση προβλημάτων.
Οι Δυτικοί προτιμούν να ζουν με αφηρημένες αρχές οι οποίες είναι παγκόσμιες (Το να κλέβεις είναι κακό) οι οποίες θεωρούν ότι εφαρμόζονται σε όλες τις καταστάσεις. Το να παραμερίζεις καθολικούς νόμους για να λάβεις υπ όψιν σου εξαιρέσεις είναι ανήθικο στη Δύση.
Αντίθετα για τους Ασιάτες το να επιμένεις στους ίδιους νόμους για όλες τις καταστάσεις είναι ανόητο και άκαμπτο, έως και πολύ βάναυσο. Η δικαιοσύνη είναι μια τέχνη για τους Ασιάτες.
Στην ταινία 47 Ronin (η οποία στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα) 47 έκπτωτοι σαμουράι παραβαίνουν τον νόμο και παρακούν την εντολή του Σογκούν και εκδικούνται για τον άδικο χαμό του αφέντη τους. Στο τέλος της ταινίας (Spoiler alert) ο Σογκούν λέει:
«Κανονικά η ποινή που με παρακούσατε είναι θάνατος με κρεμάλα (ατιμωτικός θάνατος) αλλά εσείς εκδικηθήκατε τον αφέντη σας, ακολουθώντας τον αρχαίο δίκαιο του Μπουσίντο, οπότε μπορείτε να πεθάνετε με τιμή κάνοντας χαρακίρι», που ήταν το επιθυμητό αποτέλεσμα από τους 47 έκπτωτους σαμουράι.
Ναι, ήταν Happy End που πέθαναν όλοι στο τέλος!
Πήραν υπ όψιν τις ιδιαίτερες συνθήκες της κατάστασης και δεν εφάρμοσαν τον απόλυτο κανόνα.

Στις σχέσεις
Στο Κεφάλαιο 16 του νέου μου βιβλίου, αναλύω διεξοδικά πως όταν υπάρχει μια διαφωνία σε μια σχέση, τότε κάθε σύντροφος έχει μια άποψη, την οποία θεωρεί σωστή για τους δικούς του λόγους.

Το θέμα σε μια διαφωνία δεν είναι να βρούμε ποια άποψη είναι η «σωστή», ποιος έχει δίκιο και άδικο. Το θέμα είναι να βρούμε πώς οι δυο σύντροφοι θα κάνουμε χωριό. Πώς θα ζήσουμε αρμονικά. Πώς θα βρούμε τη Μέση Οδό.
Βουτηγμένοι στον Δυτικό τρόπο σκέψης, αυτή η κίνηση έρχεται αντίθετα σε πολλά από τα ένστικτά μας. Θέλουμε να επιχειρηματολογήσουμε και να κερδίσουμε. Αλλά έτσι θα χάσει ο άλλος, οπότε τότε όντως κερδίζουμε; Τι κερδίζουμε; Και με τι κόστος;
Όπως περιγράφω στο βιβλίο σε μια σχέση, το ζητούμενο είναι πάντα να κερδίσει η σχέση. Να ζήσουμε με αρμονία, γιατί και οι δυο θέλουμε τη σχέση.
Γι αυτό φέτος ας κάνουμε κάτι διαφορετικό. Στην επόμενη διαφωνία που θα προκύψει (και είναι σίγουρο ότι θα προκύψει) ας μην ψάξουμε αυτόματα να βρούμε το δίκιο μας.
Ας ακούσουμε τον άλλον και ας ψάξουμε για την αλήθεια και στις δικές του απόψεις.
Και μετά ας βρούμε μαζί τη Μέση Οδό.
Φέτος, για αλλαγή, ας κάνουμε λίγο τον Κινέζο!
(Το άρθρο βασίζεται στο βιβλίο The Geography of Thought, Richard Nisbett)

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ

Ποιος είναι ο σημαντικότερος παράγοντας δυσφορίας στη ζωή μας; Με μια λέξη το “πρέπει”. Με περισσότερες λέξεις συνέχισε να διαβάζεις.
Θυμάμαι όταν έδωσα Πανελλήνιες. Τα αποτελέσματα βγήκαν και ανακοίνωναν στην τηλεόραση τις βάσεις και τους πρώτους δυο που πέρασαν σε κάθε σχολή. Ο παρουσιαστής είπε πως είχα περάσει δεύτερος στο Μαθηματικό Θεσσαλονίκης. Τα τηλεφωνήματα για συγχαρητήρια στο σπίτι έπεφταν βροχή.
Εγώ ήθελα να κρυφτώ και να μη μιλήσω σε άνθρωπο. Ευτυχώς δεν είχαμε τότε κινητά για να μπορούν να με βρίσκουν και έτσι έπρεπε να παίρνουν τηλέφωνο στο σταθερό (υπήρξε και αυτή η εποχή, ναι).
Άκου δεύτερος… Ντροπή!
Ενώ τώρα γελάω με τα καμώματά μου, τότε ήμουν εμφανώς ενοχλημένος. Μια αντικειμενική επιτυχία αποτέλεσε για μένα πηγή δυσφορίας. Δεν μπορούσα να δεχτώ το ότι πέρασα δεύτερος. Έπρεπε να είχα περάσει πρώτος.
Ευτυχώς, τέσσερα χρόνια μετά, τελείωσα πρώτος τη σχολή και έτσι το κόμπλεξ του δεύτερου σταμάτησε να με ταλαιπωρεί.
Μόνο όσον αφορά στο συγκεκριμένο αντικείμενο όμως. Στην υπόλοιπη ζωή μου εξακολουθούσα να πιστεύω πως έπρεπε να είμαι ο καλύτερος σε ό,τι καταπιανόμουν.
Όπως καταλαβαίνετε δεν ήμουν και πολύ ευτυχισμένος. Όταν το ελάχιστο προαπαιτούμενο μου ήταν το να είμαι ο καλύτερος σε κάτι που έκανα, τότε αντιμετώπιζα δυο εκδοχές.
1. Να ήμουν όντως ο καλύτερος. Τότε δε χαιρόμουν ιδιαίτερα αφού το περίμενα. Είχα προεξοφλήσει αυτό το αποτέλεσμα. Έγινε απλά αυτό που έπρεπε.
2. Να μην ήμουν ο καλύτερος (η πιο συχνή έκβαση). Τότε απογοητευόμουν γιατί δεν τα κατάφερα όπως θα έπρεπε. Είχα αποτύχει. Άκου δεύτερος…
Καλό σενάριο από άποψη ευτυχίας δεν υπήρχε.

Δυστυχώς σχεδόν όλοι οι άνθρωποι είναι σαν κι εμένα. Δε θέλουν όλοι να είναι οι καλύτεροι (Ευτυχώς! αν και υπάρχουν και αυτοί). Όλοι όμως βασίζουμε την ευτυχία μας στις προσδοκίες μας. Στο τι θα έπρεπε να κάνουμε.
Όταν οι προσδοκίες μας ικανοποιούνται (για μένα να έρθω πρώτος), τότε νιώθουμε ικανοποιημένοι, όχι τόσο ευτυχισμένοι.
Όταν οι προσδοκίες μας δεν ικανοποιούνται τότε απογοητευόμαστε.
Όταν οι καταστάσεις ξεπερνούν τις προσδοκίες μας, τότε νιώθουμε πραγματικά ευτυχισμένοι.

Πώς διαμορφώνεται ο πήχης των προσδοκιών μας;
Είναι πολυπαραγοντικό το πρόβλημα αυτό, όμως μεγάλο ειδικό βάρος στη διαμόρφωση των προσδοκιών μας διαδραματίζουν όσα ακούμε και διαβάζουμε γύρω μας. Από τα μηνύματα με τα οποία η κουλτούρα μας μάς βομβαρδίζει. Από τις φωνές που με καλή διάθεση(;) θέλουν να μας σπρώξουν να πετύχουμε κάτι παραπάνω. Να πάμε πιο μπροστά. Πιο ψηλά.
«Γίνε αυτό που αξίζεις», «Ζήσε με πάθος!», «Μη συμβιβάζεσαι», «Σκέψου Θετικά», «Πέσε επτά φορές και σήκω οκτώ», «Μη στεναχωριέσαι, άλλοι δεν έχουν ούτε τα μισά που έχεις εσύ», «Μην κάνεις έτσι, θα περάσει», «Μπορείς να αποκτήσεις τον τέλειο σύντροφο», «Φτιάξε το τέλειο σώμα», «Μπορείς να βρεις την δουλειά των ονείρων σου», «Να είσαι αυθεντικός», «Διώξε τους τοξικούς ανθρώπους από γύρω σου», «Μην νοιάζεσαι για τη γνώμη των άλλων» και άλλα πολλά.

Ποιο είναι το κοινό όλων αυτών των καλοπροαίρετων(;) τσιτάτων;

Το κοινό είναι ότι σου λένε πως πρέπει να κάνεις κάτι διαφορετικό από αυτό που ήδη κάνεις.
Το κρυφό μήνυμα είναι πως αυτό που κάνεις δεν είναι αρκετά καλό.
Δεν είσαι αυτό που αξίζεις.
Δε ζεις με πάθος, όπως θα έπρεπε.
Συμβιβάζεσαι και δεν πρέπει.
Δεν πρέπει να κάνεις αρνητικές σκέψεις.
Πέφτεις και πρέπει να ξανασηκωθείς.
Δεν πρέπει να στεναχωριέσαι.
Δεν πρέπει να κάνεις έτσι.
Ο σύντροφός σου είναι σκάρτος και αν δεν έχεις σύντροφο τότε μπορεί να είσαι εσύ σκάρτος.
Το σώμα σου πρέπει να είναι καλύτερο.
Η δουλειά σου δεν είναι όπως θα έπρεπε να είναι.
Δεν είσαι όσο αυθεντικός θα έπρεπε να είσαι.
Δεν πρέπει να έχεις τοξικούς ανθρώπους στη ζωή σου.
Δεν πρέπει να σε νοιάζει η γνώμη των άλλων.
Το πρόβλημα είναι πως εσύ τα κάνεις όλα αυτά (ή τουλάχιστον κάποια από αυτά).
Και δε ζεις πάντα με πάθος. Και συμβιβάζεσαι. Και κάνεις αρνητικές σκέψεις. Και στεναχωριέσαι. Και υπάρχουν πολλές στιγμές που ο σύντροφός σου δε σου κάνει. Και εσύ δεν του κάνεις. Και η δουλειά σου δεν είναι η καλύτερη που θα μπορούσες να σκεφτείς. Και το σώμα σου δεν είναι όπως των περιοδικών. Και δεν είσαι πάντα αυθεντικός. Και σε νοιάζει τι θα πουν οι άλλοι. Και η ζωή σου φαίνεται δύσκολη. Και, και, και…

Ε, και;
Εδώ είναι η μεγαλύτερη πηγή δυσφορίας, πιστεύω. Όχι στο τι κάνεις, αλλά στο τι πιστεύεις ότι θα έπρεπε να κάνεις. Η μη ρεαλιστική, ελιτίστικη προσδοκία ότι θα έπρεπε να ζεις ένα μοντέλο ζωής το οποίο μάλλον δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα.

Γιατί η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Το ξέρεις από πρώτο χέρι. Όχι επειδή στο λέω εγώ. Επειδή το βλέπεις γύρω σου.
Αν σταματήσεις να ακούς αυτές τις φωνές και αρχίσεις να βλέπεις τι συμβαίνει στο περιβάλλον σου θα δεις ότι:
Οι περισσότεροι άνθρωποι δε ζουν με πάθος, συμβιβάζονται και κάνουν συχνά αρνητικές σκέψεις. Είναι φυσιολογικό. Πολλοί άνθρωποι που πέφτουν κάθονται για λίγο καιρό στον πάτο επειδή έχουν προσωρινά κουραστεί. Μετά σχεδόν όλοι ξανασηκώνονται. Στο δικό τους χρόνο. Το έχεις κάνει κι εσύ.
Όλοι οι άνθρωποι στεναχωριούνται συχνά για καταστάσεις που για άλλους θα φαινόταν ιδανικές (βλέπε πέρασα δεύτερος). Όλες οι σχέσεις έχουν πολλά προβλήματα και σχεδόν όλα τα σώματα έχουν ατέλειες. Κανείς δεν είναι απόλυτα ευχαριστημένος με τη δουλειά του, καθώς κάθε δουλειά έχει πάρα πολλές πτυχές που είναι δυσάρεστες και βαρετές. Σχεδόν κανένας άνθρωπος δεν είναι 100% αυθεντικός και πολλοί από εμάς έχουμε ανθρώπους στη ζωή μας που φέρονται τοξικά ή φερόμαστε τοξικά πολλές φορές κι εμείς οι ίδιοι. Και φυσικά όλοι νοιαζόμαστε για το τι θα πει ο κόσμος… Και όλες οι ζωές είναι γεμάτες δυσκολίες.

Τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει ότι αν ορίσουμε το φυσιολογικό ως αυτό το οποίο συμβαίνει κατά κόρον γύρω μας, τότε όλες αυτές οι συμπεριφορές είναι φυσιολογικές. Όλοι, ή σχεδόν όλοι, τις έχουμε. Το αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι δεν είσαι προβληματικός αν και εσύ τις έχεις. Είσαι ένας φυσιολογικός άνθρωπος.
Δε θα έπρεπε να είσαι αλλιώς. Αυτή είναι η ανθρώπινη φύση. Τα στατιστικά μιλάνε από μόνα τους. Μπορείς να το αποδεχτείς;
Όμως στους ανθρώπους μας αρέσει να ελπίζουμε πάντα σε κάτι πιο “όμορφο”. Έτσι οι γκουρού πουλάνε ελπίδα και η ελπίδα πουλάει…

Άλλο αποδοχή, άλλο παραίτηση
Κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί: «Δηλαδή τι μου λες; Να παραιτηθώ από κάθε προσπάθεια προσωπικής βελτίωσης; Να πω ‘έλα μωρέ δεν πειράζει’ και να αφεθώ στην μετριότητά μου; Είναι σωστό αυτό;» θα συμπλήρωνε.
Αυτή είναι μια πολύ συχνή παρεξήγηση των θέσεων που προτείνω.
Αν θέλεις, μπορείς να αλλάξεις και να πετύχεις σχεδόν το οτιδήποτε. Αν δουλέψεις πολύ σκληρά μπορείς. Πραγματικά έχεις απίστευτες δυνατότητες σαν άνθρωπος. Και δεν πρέπει να πετύχεις. Υπάρχουν μάλιστα πάρα πολλά οφέλη και στην αποτυχία.
Αν θέλεις μπορείς να γίνεις αλλιώς. Και ΔΕΝ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ να ήσουν αλλιώς. Η ανθρώπινη φύση είναι βαθιά «ελαττωματική» σύμφωνα με τα κριτήρια επιτυχίας και ηθικής που ο κόσμος μας χρησιμοποιεί.
Αν θέλεις μπορείς να αλλάξεις. Και δεν είσαι προβληματικός όπως είσαι. Είσαι φυσιολογικός. Είσαι μέτριος. Όλοι μέτριοι είμαστε. Και δεν πειράζει.

Είναι σαν να θέλεις να μαγειρεύεις όπως ο Πετρετζίκης. Αν θέλεις να το κάνεις μπορείς. Υπάρχει μέθοδος και τρόπος. Μπορείς να στρωθείς και να περάσεις ώρες στην κουζίνα και να το πετύχεις. Αλλά αν δε μαγειρεύεις ήδη έτσι, δεν είσαι προβληματικός…
Αν θέλεις μπορείς να γίνεις άλλος άνθρωπος. ΚΑΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ. Δεν πρέπει καν να το θέλεις…
Κατανόησε την φύση σου και δείξε συμπόνοια στον εαυτό σου. Η αυτο-συμπόνοια είναι η ισχυρότερη κινητοποιητική δύναμη, όπως όλες οι έρευνες δείχνουν. (Το περιγράφω λεπτομερώς στο νέο μου βιβλίο και δίνω πρακτικές τεχνικές για την αποκτήσεις).
Η γνώση είναι δύναμη όπως λέω συνέχεια. Το μόνο που προτείνω να κάνεις είναι να γνωρίζεις ποιος είσαι. Και μετά κάνε αυτό που θέλεις. Χωρίς αυταπάτες. Με επίγνωση των συνεπειών αν αλλάξεις και αν δεν αλλάξεις. Με επίγνωση των παρόντων δυνάμεών σου. Χωρίς τις ενοχές του πρέπει.
Ο σκοπός είναι να κάνεις ό,τι κάνεις επειδή έχεις όρεξη να ζήσεις κάτι διαφορετικό. Όχι επειδή το τώρα σου δεν είναι αρκετά καλό. Να αλλάξεις λόγω ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ. Όχι λόγω ΕΛΛΕΙΨΗΣ. Δεν έχει σημασία το τι κάνουμε. Σημασία έχει ΜΟΝΟ το ΓΙΑΤΙ το κάνουμε, όπως περιγράφω στο βιβλίο μου. Εκεί είναι το νόημα για τη ζωή.
Όταν σκέφτεσαι ότι θα έπρεπε να είσαι διαφορετικός τότε αυτό το «θα έπρεπε» είναι που σε βαραίνει και σου κόβει τα πόδια πριν καν αρχίσεις. Αρχίζεις με γκολ από αποδυτήρια. Σου φοράς την ταμπέλα του ελαττωματικού και είναι πολύ πιο δύσκολο να πετύχεις το οτιδήποτε με αυτή την βαριά ταμπέλα να κρέμεται από το λαιμό σου.

Κάπως έτσι κι εγώ αποδέχομαι πλέον τη μετριότητά μου. Εξ άλλου κατά μέσο όρο, όλοι είμαστε μέτριοι. Και προσπαθώ να γίνομαι “καλύτερος” όποτε μπορώ και αντέχω. Όχι επειδή πρέπει. Αλλά επειδή απολαμβάνω τη διαδικασία της αλλαγής.
Αν κι εσύ αποδεχθείς την a priori «ελαττωματική» σου φύση, θα νιώσεις φυσιολογικός, ανάλαφρος. Και ίσως τότε με όρεξη, χωρίς ενοχές, θα μπορέσεις να προχωρήσεις και να αλλάξεις. Όχι αυτά που πρέπει να αλλάξεις αλλά…
Αυτά που πραγματικά εσύ θέλεις (αν θέλεις) να αλλάξεις!

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ

Κάποτε είχε βρεθεί ο Βούδας σε ένα χωριό. Στο ίδιο μέρος, το μοναχοπαίδι μιας πλούσιας γυναίκας, της Κίσα Γκαουτάμι, είχε πεθάνει εκείνες τις μέρες. Η άτυχη μητέρα πήγαινε από σπίτι σε σπίτι ρωτώντας τους συγχωριανούς της με ποιον τρόπο θα μπορούσε να φέρει το παιδί της πίσω στη ζωή. Κάποιος την προέτρεψε να βρει τον Βούδα, ο οποίος ήταν ο μόνος που ίσως είχε το φάρμακο που θα μπορούσε να τη βοηθήσει.
Η γυναίκα έτρεξε, με το νεκρό παιδί στην αγκαλιά της και όταν τον βρήκε, τον ρώτησε:
«Δάσκαλε, πέθανε ο γιος μου ο μονάκριβος. Έχεις κάποιο φάρμακο το οποίο θα μπορούσε να τον φέρει πίσω στη ζωή;»
«Ναι, έχω», αποκρίθηκε ο Βούδας.
Κατά το έθιμο της εποχής ο ασθενής έπρεπε να παράσχει τα βότανα για την κατασκευή του φαρμάκου, οπότε η γυναίκα ρώτησε το Βούδα τι θα χρειαζόταν να του φέρει για να το παρασκευάσει.
«Θα χρειαστώ μόνο κάποιους σπόρους από σινάπι», της απάντησε.
Η γυναίκα ήθελε απελπισμένα να πιστέψει ότι το φάρμακο θα δούλευε αλλά ταυτόχρονα εντυπωσιάστηκε από την απλότητα των πρώτων υλών του. Υποσχέθηκε να του φέρει τους σπόρους αμέσως.
«Με έναν όρο, κόρη μου. Οι σπόροι θα πρέπει να προέρχονται από ένα σπίτι όπου κανένα παιδί, κανένας γονιός, κανένας σύζυγος και κανένας σκλάβος δεν έχει πεθάνει», είπε ο δάσκαλος.
Η Κίσα έγνεψε καταφατικά και έφυγε γεμάτη ελπίδα για να τους βρει. Με το παιδί στην αγκαλιά της άρχισε να πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι ζητώντας τους σπόρους σιναπιού.
«Ορίστε, οι σπόροι καλή μου γυναίκα». Όλοι οι συγχωριανοί ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν. Όταν όμως τους ρωτούσε αν κάποιος είχε πεθάνει της απαντούσαν:
«Μα τι ρωτάς κυρία μου; Οι νεκροί είναι πολλοί, οι ζωντανοί λίγοι». «Έχασα το γιο μου». «Πέθανε ο πατέρας μου». «Σκοτώθηκε ο σκλάβος μου»
Στο τέλος, αφού γύρισε όλα τα σπίτια, μην μπορώντας να βρει ούτε ένα όπου κανένας δεν είχε πεθάνει, το μυαλό της φωτίστηκε. Συνειδητοποίησε πως το να υποφέρουμε είναι μέρος της ζωής. Συνειδητοποίησε πως ο θάνατος είναι αναπόφευκτος και θα συμβεί σε όλους μας. Μόνο τότε κατάφερε να σταματήσει το πένθος της. ‘Εθαψε το γιο της στο δάσος και γύρισε για να τιμήσει το δάσκαλο και να γίνει μαθήτριά του.

Συνεπώς…
Έχει μεγάλη θεραπευτική δύναμη η συνειδητοποίηση πως η απάντηση στην ερώτηση: «Γιατί να τύχει αυτό σε μένα» είναι: «Δεν τυχαίνει μόνο σε σένα. Συμβαίνει σε όλους». Είναι πολύ καταπραϋντικό να καταλαβαίνεις πως τη δυσκολία που βιώνεις τώρα εξ αιτίας της κρίσης, του κορονοϊού, της ακρίβειας ή εξ αιτίας μιας απώλειας, μιας ατυχίας, μιας απόρριψης τη μοιράζεσαι με πολλούς ανθρώπους. Δε συμβαίνει μόνο σε σένα.
Μπορείς να αντλήσεις πολύ κουράγιο αν αποδεχθείς ότι ο πόνος είναι αναπόφευκτος και στενά συνυφασμένος με τη ζωή. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της. Είναι βασικό συστατικό της. Η πάλη με την αλήθεια αυτή παρατείνει και πιθανώς προκαλεί και επιτείνει τα αρνητικά συναισθήματα που η κατάσταση ενέχει από μόνη της.
Ο Βούδας πάλι είχε πει, πως όταν τραυματίζεσαι από ένα βέλος, νιώθεις δυο πόνους. Ο πρώτος είναι ο πόνος από την πληγή του βέλους. Ο δεύτερος είναι ο πόνος του: «Γιατί να μου συμβεί αυτό». Ο δεύτερος πόνος συνήθως είναι πολύ μεγαλύτερος. Τον πρώτο πόνο δεν μπορείς να τον αποφύγεις. Για τον δεύτερο πόνο, όμως, που είναι και ο μεγαλύτερος, μπορείς να κάνεις κάτι. Αρκεί να συνειδητοποιήσεις πως είναι φυσιολογικό μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης ο πόνος. Τι να κάνουμε τώρα. Δεν είναι η ζωή όπως θα ήλπιζες ότι είναι. Όχι επειδή σου το λέω εγώ. Απλά κοίτα γύρω σου.

Όχι άλλη θετικότητα
Αν σταματήσεις να διαβάζεις άρθρα θετικότητας, τσιτάτα αυτοβελτίωσης και φωτογραφίες κινητοποίησης τραβηγμένες από λαμπερά πρόσωπα, αν σηκώσεις το βλέμμα από το κινητό και αρχίσεις να παρατηρείς τους κανονικούς ανθρώπους, θα δεις ότι ο πόνος βρίσκεται ολόγυρά σου. Γιατί είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πραγματικότητας. Και δεν πειράζει.
Όχι μόνο δεν πειράζει, αλλά επιπλέον δε θα ήθελες να μην πονάς. Ο πόνος είναι ένδειξη πως κάτι δεν πάει καλά στο σώμα σου ή στη ζωή σου και θέλει προσοχή. Αν δεν πονούσες καθώς έκοβες λίγο το δάχτυλό σου με το μαχαίρι καθαρίζοντας το καρπούζι (αλλά κοιτάζοντας αλλού) θα έκοβες ολόκληρο το δάχτυλο.
Αν δεν πονούσες όταν σε πλήγωνε ένας σύντροφος, δε θα έκανες ποτέ κάτι για να αλλάξεις την κατάστασή σου και να διεκδικήσεις κάτι καλύτερο για σένα. Αν δεν πονούσες όταν ένιωθες μοναξιά, δε θα έψαχνες ποτέ να βρεις παρέα και θα ζούσες μια άδεια ζωή.
Αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Αν δεν παίρνουμε κλήση όταν παρκάρουμε πάνω στις διαβάσεις, σε λίγες μέρες δε θα είχαν από που να περάσουν οι πεζοί. Δεν είναι ότι η τιμωρία είναι ο μόνος τρόπος να δημιουργήσεις μια κουλτούρα σεβασμού, αλλά σίγουρα το να υπάρχει η αίσθηση της ποινής (κάτι που θα μας πονέσει) παίζει ισχυρό ρόλο.
Ο πόνος είναι σαν το λαμπάκι της βενζίνης. Αν δεν άναβε ποτέ, δε θα ήξερες ότι κάτι πάει στραβά και θα έμενες από βενζίνη.
Το να θέλεις να μην πονάς είναι σαν να θέλεις να μην πεινάς. Δε γίνεται.
Αν δεν πεινούσες κάποια στιγμή απλά θα πέθαινες από την πείνα.

Συμπέρασμα
Δεν είναι ευχάριστος ο πόνος. Δε θα μιλήσω για τους μαζοχιστές… ?
Όμως στη ζωή είναι απαραίτητος και αναπόδραστος. Όσο το συνειδητοποιείς τόσο θα κατανοείς ότι η απάντηση στο “Γιατί να μου συμβεί εμένα αυτό;” είναι “ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΜΗ ΣΟΥ ΣΥΜΒΕΙ ΕΣΕΝΑ ΑΥΤΟ;” Έχεις κάποια ειδική συμφωνία με το Θεό ή το Σύμπαν που εσένα σε αποκλείει από τις αναποδιές της ανθρώπινης ζωής;
Ίσως να είναι ατυχία κάτι που σε βρήκε, αλλά σίγουρα δεν είναι αδικία. Αυτά τα πράγματα συμβαίνουν. Γιατί να μη σου συμβούν κι εσένα; Υπάρχει μεγάλη ανακούφιση σε αυτή τη συνειδητοποίηση. Δεν είσαι καταραμένος. Είσαι απλά άνθρωπος. Τι να κάνουμε. Οι άνθρωποι πονάμε.
Σε πλήγωσε το βέλος. Και αυτό πονάει.
Μην σε πονάς παραπάνω, κρίμα είναι.
Από το βιβλίο μου Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής\

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ

«Ποιος είναι ο πραγματικός μου εαυτός; Πώς μπορώ να βρω ποιος πραγματικά είμαι;»
Ερωτήσεις που απασχολούν σχεδόν όλους μας. Για να ζήσουμε μια πιο ευτυχισμένη ζωή ακούμε πως είναι απαραίτητο να μάθουμε ποιοι είμαστε. Και έτσι μπαίνουμε στη διαδικασία να βρούμε τον «αληθινό» εαυτό μας.
Μήπως όμως ο τρόπος που θέτουμε το ερώτημα περιέχει παγίδες;

Τι σημαίνει ψάχνω να βρω τον «πραγματικό» μου εαυτό;
Όταν ψάχνω να βρω κάτι, τότε υποθέτω ότι αυτό που ψάχνω υπάρχει κάπου κρυμμένο κι εγώ θέλω να το βρω, να το ανακαλύψω. Ίσως είναι κάτω από το κρεβάτι, ίσως πίσω από το ψυγείο. Πάντως, κάπου υπάρχει. Το μόνο που πρέπει είναι να βρω που είναι.
Αντίστοιχα όταν ψάχνω τον πραγματικό εαυτό μου, υποθέτω ότι υπάρχει κάπου ένας κρυμμένος «πραγματικός» εαυτός, έτοιμος διαμορφωμένος, και εγώ το μόνο που έχω να κάνω είναι να τον βγάλω στο φως. Και όλα θα είναι εντάξει μετά.
Αν για παράδειγμα είμαι ένα υπάκουο «καλό παιδί» που δε λέει ποτέ όχι στους άλλους, και καταλαβαίνω ότι πιέζομαι, τότε η φράση βρίσκω τον «πραγματικό» εαυτό μου με παραπέμπει να ψάξω κάπου μέσα μου να βρω αυτό που “πραγματικά” θέλω. Κάπου μέσα μου υπάρχει ένας «αληθινός» εαυτός, με τα δικά του θέλω και το μόνο που έχω να κάνω είναι να τον ξεθάψω. Έτσι θα πάψω να καταπιέζομαι. Αυτό τουλάχιστον λένε πολλοί ψυχολόγοι και άνθρωποι του χώρου της αυτοβοήθειας.
Δυστυχώς τα πράγματα συνήθως δεν είναι τόσο απλά. Στην πράξη ίσως έχω περισσότερους από έναν εαυτούς. Στην πράξη, αν έχω μάθει να μη λέω όχι, τότε ο σημερινός μου εαυτός βαθυθέλει να ικανοποιεί τους άλλους. Μόνο αυτό υπάρχει μέσα μου. Όταν αναρωτηθώ τι θέλω να κάνω στη ζωή μου, συχνά δεν υπάρχει ένας άλλος αληθινός εαυτός μέσα μου να μου δώσει μια απάντηση.
Ακούμε τα τσιτάτα να λένε ότι “Η ψυχή σου μιλάει και πρέπει να μάθεις να την ακούς. Τα σημάδια υπάρχουν. Χρειάζεται μόνο να τα ανακαλύψεις“. Το μοναδικό αποτέλεσμα από τέτοιες ασαφείς δηλώσεις που ακούγονται ψαγμένες και δε δίνουν ΚΑΜΙΑ ένδειξη για το ΠΩΣ να το κάνω, είναι να νιώσω βαθιά ανεπαρκής που δεν καταφέρνω να ακούσω την ψυχή μου (δηλαδή τα συναισθήματά μου ουσιαστικά) και να έχω την αίσθηση πως πάλι κάτι δεν κάνω καλά. Έχω πρόβλημα.

Πραγματικά θα ήθελα τόσο πολύ να απαγορέψω όλα αυτά τα τσιτάτα που μας πληγώνουν και μας βάζουν σε πόλεμο με τον εαυτό μας. Λες και το συναίσθημα είναι το καλό και ο νους το κακό. Αυτή η θεώρηση με βάζει σε αντιπαλότητα με τον ίδιο μου τον εαυτό. Είμαι και τα δυο. Δεν είναι το συναίσθημα (η ψυχή) το καλό και ο νους το κακό. Χρειάζονται και τα δυο για να ζήσει κάποιος αρμονικά τη ζωή του. Η δαιμονοποίηση του νου και η εξύψωση των συναισθημάτων είναι μια τεράστια παγίδα.
Η ανευθυνότητα και η άγνοια όσων διαδίδουν αυτά τα τσιτάτα ενίοτε με θυμώνει. Μετά τους καταλαβαίνω ότι έχουν (ελπίζω) καλό σκοπό και έτσι μένω με την απογοήτευση και τη λύπη στο τέλος εξαιτίας της παραπληροφόρησης που δημιουργούν και της τεράστιας επίδρασής τους επάνω στους αναγνώστες.
Τα τσιτάτα αυτά φταίνε που δεν είμαστε καλά με τον εαυτό μας. Όχι το πώς είμαστε εμείς.
Απελπίζομαι.

Διώξε όσα σου έχουν φορέσει. Χμμμ…
Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει με την απλοϊκή συμβουλή «Διώξε από πάνω σου όσα σου έχουν φορέσει». Και αυτή η συμβουλή υποθέτει ότι υπάρχει ένας «πραγματικός» εαυτός με τον οποίο ήρθες στον κόσμο και μετά οι γονείς σου, η κοινωνία ή όποιος άλλος, σου φόρεσαν τα δικά τους θέλω.
Έτσι, για παράδειγμα, ίσως έγινες καλός μαθητής επειδή ήθελες να ικανοποιήσεις τους γονείς σου και να σε αγαπάνε. Δεν ήταν Δικό Σου, θα πουν όσοι υποστηρίζουν αυτή την προσέγγιση (αρκετοί ψυχολόγοι, δηλαδή). Τα θέλω σου είναι φορεμένα από την κοινωνία. Εσύ ίσως κρύβεις έναν καλλιτέχνη μέσα σου (αλήθεια η κοινωνία δε θέλει καλλιτέχνες;)
Αν το σκεφτούμε λίγο πιο βαθιά, τι θα πει Δικό Σου όμως; Τι είναι πραγματικά Δικό Σου; Το DNA σου;
Τι εννοούν άραγε; Αν το φιλοσοφήσουμε λίγο πιο ψύχραιμα και δεν αρκεστούμε σε μια επιφανειακή συναισθηματική δήλωση που ακούγεται ωραία αλλά δεν έχει υπόσταση, που θα καταλήξουμε;
Το DNA μας είναι σημαντικό (αν αυτό εννοούν), αλλά ακόμα πιο σημαντική είναι η διάδραση με το περιβάλλον μας, όπως όλες οι έρευνες δείχνουν. Η προσωπικότητά μας (δηλαδή ο εαυτός μας) διαμορφώνεται μέσα σε ένα πολύπλοκο πλαίσιο συνεχούς αλληλεπίδρασης με τους γονείς μας και τα πρώτα σημαντικά πρόσωπα της ζωής μας. Η εφηβεία φαίνεται να είναι η κυριότερη περίοδος διαμόρφωσης των πιο σημαντικών δομών του εγκεφάλου μας, όσον αφορά στη χρήση τους στην εήλικη ζωή μας. Και φυσικά η διαμόρφωση του εγκεφάλου μας δε σταματάει ποτέ κατά τη διάρκεια της ζωής μας, μέσω της νευροπλαστικότητας.
Οπότε, σε ποια φάση ακριβώς είμαστε εμείς ΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΕΜΕΙΣ και αρχίζουν μετά να μας φοράνε οι άλλοι τα δικά τους θέλω (τα οποία υποτίθεται πως δεν είμαστε ΕΜΕΙΣ); Το επιχείρημα υπέρ του πραγματικού εαυτού φαίνεται να μη στηρίζεται σε πραγματικά δεδομένα…
Αν το ψάξουμε λίγο παραπάνω η μοναδική λογική ερώτηση είναι: Υπάρχει άραγε κάτι που δε μας το έχουν φορέσει;
Η απάντηση φαίνεται να γέρνει προς το όχι. Όλα κατά μια έννοια φορεμένα είναι. Και τα «άσχημα» αλλά και τα όμορφα. Έτσι αποκτούμε ταυτότητα. Έτσι γινόμαστε ΕΜΕΙΣ. Αυτή είναι η διαδικασία για κάθε άνθρωπο.
Αν είσαι ευγενικός σαν άνθρωπος είναι επειδή μεγάλωσες σε μια ευγενική οικογένεια. Φορεμένο είναι. Αν είσαι δοτικός είναι επειδή έτσι εξασφάλιζες την αγάπη στην οικογένειά σου. Φορεμένο είναι. Αν είσαι φιλόδοξος είναι επειδή αυτό το προώθησαν οι γονείς σου. Φορεμένο είναι.
Αν είσαι καλλιτέχνης, τότε μπορεί να σε ενέπνευσε ένας δάσκαλος στο Δημοτικό, ένας γονέας, ένας αδερφός και να ασχολήθηκες με την τέχνη. Φορεμένο είναι και αυτό. Όλα φορεμένα είναι.
Και δεν πειράζει…

Γιατί τα λένε;
Δε θέλω να καταλογίσω κακή πρόθεση σε όσους διαδίδουν τα τσιτάτα περί πραγματικού εαυτού. Είναι μια φυσιολογική απάντηση στη συναισθηματική ανάγκη του να νιώσω καλύτερα με τη ζωή μου, όταν νιώθω πως οι επιλογές μου και η μέχρι τώρα πορεία της δε με εκφράζει πια. Είναι πιο εύκολο να λέω πως κάποιος “κακός” μου τα φόρεσε όλα και να νιώσω πως δε φταίω εγώ που δεν περνάω καλά στο σήμερα. Άλλοι με έκαναν έτσι. Είμαι απλά το κακόμοιρο θύμα. Κανείς δε θέλει να νιώθει ότι φταίει.
Η φιλοσοφία “Βρες τον Εαυτό σου”, πουλάει σεμινάρια, βιβλία, Retreats και ταινίες, δημιουργεί “γκουρού” αυτοβοήθειας και δίνει δουλειά στους εκάστοτε “δασκάλους” και όχι μόνο.
Το να βρεις τον εαυτό σου, το νιώθεις σαν μια πράξη επανάστασης απέναντι στην “κακιά” κοινωνία και στους “κακούς” γονείς, οπότε νιώθεις και επαναστάτης που είναι ωραίο. Όχι μόνο δεν έχεις ευθύνη, είσαι και αντιδραστικός απέναντι στο “σύστημα”! Το τέλειο συναισθηματικό δόλωμα από όσους το προωθούν. Επαναλαμβάνω ότι δεν καταλογίζω πρόθεση. Μόνο άγνοια και απουσία κριτικής σκέψης.

Μια εναλλακτική πρόταση
Ίσως να υπάρχει μια εναλλακτική πρόταση στην προτροπή βρες τον πραγματικό σου εαυτό.
Δημιούργησε τον εαυτό που σου αρέσει.
Αντί να ψάξεις να βρεις τι είναι πραγματικό δικό σου, εστίασε στο να γνωρίσεις τον τωρινό εαυτό σου και αποδέξου ότι όλα όσα βρεις αυτή τη στιγμή είναι δικά σου.
Διότι είναι…

Αυτή τη στιγμή το ότι δε λες όχι, το ότι είσαι το καλό παιδί, το ότι είσαι δικηγόρος αντί για ζωγράφος (για κάποιο λόγο ξαναλέω όσοι βρίσκουν τον εαυτό τους συνηθίζεται να υπονοείται ότι ήταν εν δυνάμει ζωγράφοι…) όλα αυτά ΕΙΣΑΙ ΕΣΥ.
Στο εδώ και τώρα Αυτός Είσαι. Δεν είσαι κάποια από αυτά και κάποια όχι. Είσαι το σύνολο των χαρακτηριστικών σου. Ακόμα και αν νιώθεις καταπιεσμένος με ορισμένες συμπεριφορές σου, για κάποιο λόγο σε εξυπηρετούν και τις κρατάς. Είσαι και η αυτοκαταπίεσή σου. Τι να κάνουμε τώρα.

Αναγνώρισέ το και αποδέξου το.
Και μετά δες τι από όλα αυτά θέλεις να κρατήσεις και τι να αλλάξεις. Δες ποιον εαυτό θα ήθελες να δημιουργήσεις. Πώς θα ήθελες να είσαι από εδώ και πέρα; Φτιάξε έναν νέο εαυτό πιο κοντά σε αυτό που θα σου άρεσε να είσαι.

Ποια η διαφορά;
Όσοι προτρέπουν να βρεις τον «αληθινό» εαυτό σου, συνήθως προτείνουν την ίδια διαδικασία. Με την πολύ σημαντική διαφορά ότι θα πουν: βρες τι είναι πραγματικά δικό σου και τι όχι, και πέτα όσα δεν είναι δικά σου.

Η προσέγγιση αυτή ενέχει δυο σημαντικούς κινδύνους:

1) Σε βάζει αυτόματα στο ρόλο του θύματος. Είσαι ο καλός άνθρωπος που οι άλλοι σου φόρεσαν τα «άσχημα» χαρακτηριστικά σου. Έτσι κινδυνεύεις να μείνεις περισσότερο στο στάδιο του να κατηγορείς τους άλλους που σε «κατέστρεψαν» αντί να εστιάσεις στο πώς να αλλάξεις ό,τι εσύ τώρα θέλεις. Αντίθετα, αν αποδεχτείς ότι αυτός είναι τώρα ο εαυτός σου αναλαμβάνεις πλήρως την ευθύνη της κατάστασής σου και δουλεύεις με ό,τι έχεις. Και αυτό μας εξελίσσει. Η ανάληψη της ευθύνης του εαυτού μας. Όντως πολλοί άλλοι σε επηρέασαν και είσαι εδώ που είσαι τώρα. Όλα είναι φορεμένα. Όταν θυματοποιείσαι όμως, κινδυνεύεις να μείνεις με το αίσθημα ότι η κοινωνία σου χρωστάει, ότι οι γονείς σου ή ο κόσμος είναι κακοί και να νιώσεις περισσότερο θυμωμένος από όσο σε βοηθάει. Όμως δε συμβαίνει αυτό. Αυτό που ζεις, είναι το δράμα του να είσαι άνθρωπος. Δεν φταις για τίποτα, αλλά έχεις την ευθύνη για τα πάντα. Αντί για θυμό θα νιώσεις μελαγχολία.

2) Όταν ψάχνεις να βρεις ποιος είσαι, δημιουργείται αμέσως το ερώτημα: πώς θα ξέρω ότι αυτό που βρήκα είμαι «πραγματικά» εγώ; Ειδικά αν είσαι ανασφαλής (όπως οι περισσότεροι από εμάς) θα έχεις χαμηλή εμπιστοσύνη στη διαίσθησή σου. Κι αν κάνεις λάθος; Αν δε βρεις τον «σωστό» εαυτό; Τι θα γίνει τότε; Πόσο δύσκολο! Αντίθετα η πρόταση δημιούργησε τον εαυτό σου μειώνει αισθητά την αγωνία ενός πιθανού λάθους. Καταλαβαίνεις ότι φτιάχνεις κάτι καινούριο. Δε χρειάζεται να ακούς την ψυχή σου και άλλα αφηρημένα λόγια. Αποφασίζεις τι σου αρέσει να είσαι από εδώ και τώρα. Δεν ψάχνεις στα άδυτα της ψυχής σου (όπου και αν είναι αυτά).
Στο νέο μου βιβλίο -“Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής“ αφιερώνω τουλάχιστον Τέσσερα Κεφάλαια ακριβώς σε αυτό το θέμα, αλλά και ολόκληρο το βιβλίο περιγράφει την πορεία ενός ανθρώπου προς τη δημιουργία ενός νέου εαυτού στην πράξη.

Πώς δημιουργείς τον νέο σου εαυτό;
Στην πράξη θα χρειαστεί να κάνεις ό,τι κάνει και ένα μικρό παιδί. Να δοκιμάσεις. Ένα παιδί δοκιμάζει χάντμπολ, ποδόσφαιρο, τζούντο και κιθάρα και επιλέγει να ασχοληθεί με το τζούντο. Έτσι κι εσύ. Μπες στη διαδικασία να σκεφτείς με όρους μου αρέσει – δε μου αρέσει. Δοκιμάζεις και αν κάτι σου αρέσει γίνεται κομμάτι της νέας ταυτότητας που χτίζεις. Αν όχι, τότε δε γίνεται.
Επίσης εξετάζεις τις υπάρχουσες συνήθειές σου. Αν κάποια σου αρέσει, τότε παραμένει στο χαρτοφυλάκιο του νέου σου εαυτού. Αν όχι, τότε δουλεύεις για να την αλλάξεις. Ίσως χρειαστείς και τη βοήθεια ενός ειδικού. Δεν έχει σημασία τι είναι φορεμένο και τι όχι. Σημασία έχει τι θέλεις να φοράς από εδώ και πέρα.
Οδηγός σου θα είναι οι αξίες σου αλλά αυτό θα το αναφέρουμε σε κάποιο επόμενο άρθρο.

Στην πράξη
Ίσως έχεις περάσει αρκετό χρόνο ψάχνοντας να βρεις τον «πραγματικό» εαυτό σου. Βίωσες την αγωνία που η διαδικασία εμπεριέχει. Μπερδεύτηκες αμφισβήτησες, θύμωσες και ίσως και να απελπίστηκες.
Στην πράξη, για να εξελιχθείς και να ζήσεις μια πιο ευτυχισμένη ζωή, να αναγνωρίσεις πως είσαι το σύνολο των μέχρι τώρα εμπειριών σου. Είσαι όλα όσα σου έχουν συμβεί.
Στην πράξη, αν θέλεις να αλλάξεις τον εαυτό σου μέσα από τη θεραπευτική διαδικασία, θα βοηθηθείς πολύ περισσότερο αν έχεις στο μυαλό σου να φτιάξεις ένα νέο εαυτό και όχι να βρεις έναν άλλο υποθετικό «πραγματικό» εαυτό.
Ο νέος εαυτός είναι μια διαδικασία δημιουργίας. Όχι μια διαδικασία ανακάλυψης.
Φτιάξε τη νέα προσωπικότητά σου. Γιατί αν την ψάχνεις μόνο, ίσως και να μην τη βρεις ποτέ…

(Βασισμένο στο νέο μου βιβλίο “Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής“).