Ο κόσμος αλλάζει. Κι όμως πολλοί από εμάς δε θέλουμε να το ακούσουμε.
Άκουγα ραδιόφωνο τις προάλλες και είπε κάτι η παραγωγός για την κλιματική αλλαγή (όχι κάτι βαρύ) και αμέσως μετά διάβασε ένα σχόλιο κάποιου που έλεγε: «Μη μας ψυχοπλακώνεις τώρα με αυτά. Πες μας για καλοκαιρινά ρομάντζα». Η παραγωγός συμμορφώθηκε και είπε κάτι πολύ πιο ελαφρύ μετά.
Δε μας αρέσει να ακούμε δυσάρεστα νέα. Δε μας αρέσει να νιώθουμε ανήμποροι. Όπως τραγουδούσε ο Σαββόπουλος, «…αν δεν έχει νέα ευχάριστα να πει, καλύτερα να μην μας πει κανένα».
Είναι σαν να έχει διαγνωστεί κάποιος κακοήθη καρκίνο και να λέει στον γιατρό: «Γιατρέ μη μου πεις ότι δεν είναι καλά τα νέα. Έλα να μιλήσουμε λίγο για το Μάστερ Σεφ».
Αλλά αυτή η προσέγγιση δε θα βοηθήσει τον ασθενή. Αν θέλει να σώσει τη ζωή του θα πρέπει να αποφασίσει να κάνει χημιοθεραπείες. Και οι χημιοθεραπείες πονάνε. Χάνεις τα μαλλιά σου. Νιώθεις εξαντλημένος. Όμως επιζείς και μετά είσαι πιο δυνατός. Για να κάνεις τις χημιοθεραπείες πρέπει να τρομάξεις αρκετά, να φοβηθείς αρκετά για να κινητοποιηθείς.
Δυστυχώς τα περισσότερα ντοκιμαντέρ (που έχω δει) για την κλιματική αλλαγή, αφού περιγράψουνε τη ζοφερή πραγματικότητα, στο τέλος λένε πως υπάρχει ελπίδα. Αν όλοι κάνουμε αυτό και αυτό. Έτσι ενώ έχεις απελπιστεί βλέποντας τι συμβαίνει, στο τέλος σου αφήνει με μια γλυκιά επίγευση ότι υπάρχει ελπίδα, που σε κρατάει εφησυχασμένο και έτσι δεν κινητοποιείσαι να κάνεις ό,τι χρειάζεται.
Αυτό το περιγράφω και στο Κεφάλαιο 15 του βιβλίου μου, όπου αναφέρω έρευνες της επιστήμης της κινητοποίησης (Motivational science) ότι το να σκεφτόμαστε θετικά για την εκπλήρωση του στόχου μας, μπορεί να μας μειώσει την κινητοποίηση να κάνουμε κάτι γι αυτό.
Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι να εστιάζουμε στη σημαντικότητα του στόχου μας. Και δεν υπάρχει πιο σημαντικός στόχος από την επιβίωση τη δική μας και των παιδιών μας. Γιατί αυτό διακυβεύεται.
Συλλογική δράση
Δυστυχώς χρειάζεται συλλογική και συντονισμένη δράση για να επιδιορθωθεί το κλίμα. Να δράσουμε ΟΛOI ΤΩΡΑ. Και γι αυτό το λόγο είναι απίθανο να γίνει τίποτα. Τα ντοκιμαντέρ μας λένε ότι έχουμε τα εργαλεία ΤΩΡΑ για να λύσουμε το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής και το μόνο που χρειάζεται είναι η πολιτική βούληση.
Αλλά αυτό δεν είναι λόγος για να ελπίζουμε. Δεν είναι κάτι απλό και τετριμμένο η πολιτική βούληση. Έχουμε ότι χρειάζεται για να επιδιορθώσουμε την παγκόσμια φτώχεια, τις περισσότερες ασθένειες και την κακοποίηση των γυναικών…
Ε, και; Τι κάνουμε γι αυτά;
Don’t look up
Δε θα μπω στη διαδικασία να υπερασπιστώ ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική, αν και δυστυχώς υπάρχουν πολλοί που ακόμα την αμφισβητούν. Το μόνο που θα πω είναι να ψάξουν καλύτερα τα δεδομένα που στηρίζουν τις απόψεις τους, αν υπάρχουν και αυτά. Η κριτική σκέψη (η οποία είναι εξαιρετικά σπάνια στις μέρες όπως έχω ξαναπεί) είναι ο τρόπος να απαντάμε σε τέτοια προβλήματα.
Η καλύτερη ταινία, κατά την άποψή μου, που αντιπροσωπεύει τη στάση της κοινωνίας προς την κλιματική αλλαγή είναι η “Don’t Look Up”.
Εκεί επιστήμονες ανακαλύπτουν πως ένας αστεροειδής θα χτυπήσει τη γη και αυτό θα σημαίνει το τέλος την ανθρωπότητας εκτός αν κάνουν κάτι για να τον αναχαιτίσουν. Όμως το κράτος και οι κυβερνήσεις δεν τους πιστεύει και γίνεται ένα κίνημα που λέει στον κόσμο να μην κοιτάζει ψηλά “Don’t look up” για να μην τρομάζει. Απελπισμένα οι επιστήμονες προσπαθούν να πείσουν τις αρχές ότι θα τελειώσει ο κόσμος, αλλά πολιτικές καμπάνιες διαλαλούν να μην κοιτάζει ο κόσμος στον ουρανό.
Στο τέλος…το τέλος…
Δραστική αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή ήρθε. Όμως δεν είναι απλό. Η αλήθεια είναι πιο τρομακτική . Ήρθε το τέλος του φυσιολογικού. Ποτέ ξανά δε θα είναι τα πράγματα φυσιολογικά. Το κλίμα που μας μεγάλωσε, το κλίμα που μεγάλωσε κάθε άνθρωπο, κάθε ανθρώπινο πολιτισμό, είναι τώρα σαν έναν πρόγονό μας. Νεκρό.
Πριν δέκα χρόνια κανείς δεν ήξερε το Bitcoin. Το 2018 υπολογίστηκε ότι σύντομα η εξόρυξη Bitcoin θα καταναλώνει περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από όση παράγεται συνδυαστικά από όλα τα ηλιακά πάνελς παγκοσμίως.
Η καθοδική πορεία του νομίσματος σημαίνει ότι ξεφύγαμε αυτόν τον κίνδυνο, αλλά υπάρχουν άλλοι. Το 2019 ένα think tank υπολόγισε ότι η ιντερνετική πορνογραφία παράγει τόσο διοξείδιο του άνθρακα όσο το κράτος του Βελγίου. Τα πράγματα αλλάζουν.
Στο τέλος του αιώνα, οι πιο κρύες μέρες της Αφρικής, της Αμερικής και του Ειρηνικού Ωκεανού θα είναι πιο ζεστές από τις πιο ζεστές μέρες του σήμερα στα ίδια μέρη, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.
Όποιος προτιμάει να μη δει τις λεπτομέρειες του τι συμβαίνει μπορεί να πάει κατευθείαν στο τελικό μέρος (Γιατί δεν κάνουμε κάτι) αυτού του μακροσκελούς άρθρου.
Τι έρχεται και τι είναι ήδη εδώ
Είναι άτοπο να περιγραφούν με ακρίβεια οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής σε ένα «σύντομο» άρθρο. Θα κάνω μόνο μια επιλεκτική αναφορά. Οι προβλέψεις αναθεωρούνται διαρκώς προς το χειρότερο, καθώς νέες μεταβλητές που δεν έχουμε προβλέψει έρχονται για να μας δώσουν μια χειρότερα εικόνα από αυτή που νομίζαμε.
ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΠΟ ΖΕΣΤΗ
Ήδη ένα δισεκατομμύριο άτομα κινδυνεύουν από τη ζέστη και περισσότερο από το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού περνάει από θανατηφόρα κύματα ζέστης για τουλάχιστον 20 μέρες κάθε χρόνο.
ΠΕΙΝΑ
Με την ξηρασία οι λίμνες μειώνονται ή εξαφανίζονται. Όταν πήγα στο Ουζμπεκιστάν είδαμε τι έγινε στη λίμνη Αράλη από την υπερβολική ύδρευση σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή. Η λίμνη έχει σχεδόν εξαφανιστεί.
Παράλληλα, η ποιότητα του καλλιεργήσιμου εδάφους χειροτερεύει, διότι στα καλλιεργήσιμα εδάφη το κλίμα είναι πολύ θερμό πια. Στον Καναδά ή τη Ρωσία όπου νέα εδάφη αρχίζουν και μπαίνουν σε καλλιεργήσιμες θερμοκρασίες, τα εδάφη δεν έχουν πολύ καλή ποιότητα και χρειάζεται αρκετούς αιώνες για να παραχθεί γόνιμο έδαφος από τη γη.
Ο πληθυσμός αυξάνεται και η ικανότητά μας να τον ταΐσουμε μειώνεται. Από το 1950, έδειξε μια μελέτη του 2004, τα περισσότερα χρήσιμα στοιχεία που παίρνουμε από τα φυτά, όπως πρωτεΐνη, ασβέστιο, σίδηρος, βιταμίνη C, έχει μειωθεί κατά ένα τρίτο. Οι τροφές που τρώμε δεν είναι πια τόσο θρεπτικές. Είναι όλο και παραπάνω σαν να τρώμε junk food.
ΠΛΥΜΜΗΡΕΣ
Κάθε χρόνο ο μέσος Αμερικάνος εκπέμπει αρκετό CO2 για να λιώσει 10,000 τόνους πάγου, ώστε να προσθέσει 10,000 κυβικά μέτρα νερού στον Ωκεανό. Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει. Η Τζακάρτα (πρωτεύουσα της Ινδονησίας) με πληθυσμό 10 εκατομμύρια, είναι μια από τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες πόλεις στον κόσμο. Αν δεν αλλάξει κάτι, είναι πολύ πιθανό μέχρι το 2050 να είναι εντελώς κάτω από τη θάλασσα.
Έχουμε όμως και τις χερσαίες πλημμύρες από τις βροχές και από τους ποταμούς που ξεχειλίζουν. Τον Οκτώβριο του 2022 οι πλημμύρες στο Πακιστάν σκότωσαν 1789 ανθρώπους και περισσότερα από 2,1 εκατομμύρια έμειναν άστεγοι εξαιτίας τους. Συνολικά 33 εκατομμύρια άτομα επηρεάστηκαν από τις πλημμύρες που προκλήθηκαν από τις εντονότερες από το συνηθισμένο βροχές και από παγετώνες που έλιωναν, λόγω κλιματικής αλλαγής.
Και όλοι θυμόμαστε τι έγινε στη Γερμανία τον Ιούλιο του 2021.
ΦΩΤΙΕΣ
Είμαστε εξοικειωμένοι με τις φωτιές στην Ελλάδα δυστυχώς. Κάθε χρόνο πονάει η ψυχή μου όταν ακούω ότι καίγεται ένα δάσος. Από μικρός ήμουν έτσι. Κάηκε και πάλι η Αττική φέτος, αλλά και ο Καναδάς! Η Καλιφόρνια και η Αυστραλία κάθε χρόνο. Τα τελευταία 50 χρόνια η «εποχή των πυρκαγιών» στις ΗΠΑ μεγάλωσε κατά δυόμιση μήνες. Από τα 10 χρόνια με τις περισσότερες καταγεγραμμένες φωτιές, τα εννιά ήταν μετά το 2000.
Όταν τα δέντρα καίγονται απελευθερώνουν τον άνθρακα που έχουν μέσα τους. Οπότε περισσότερες φωτιές, σημαίνει περισσότερο CO2 στην ατμόσφαιρα, οπότε περισσότερο φαινόμενο του θερμοκηπίου, οπότε περισσότερες φωτιές…
Α-ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ
Η κλιματική αλλαγή φέρνει καταστροφές σε διαφορετική κλίμακα από ό,τι έχουμε συνηθίσει. Το 2017 ήταν ένα έτος α-φύσικων καταστροφών. Η επική βροχώπτωση των 500,000 ετών του κυκλώνα Harvey του 2017, όπου έπεσαν 3,5 εκατομμύρια τόνοι νερού στο Τέξας, οι τεράστιες φωτιές της Καλιφόρνια και οι φωτιές στην Γροιλανδία!
Και μετά ήρθε το 2018 το οποίο έκανε το 2017 να μοιάζει ειδυλλιακό. 50 βαθμοί στο Πακιστάν, 51 στην Αλγερία, 6 τυφώνες και τροπικές καταιγίδες εμφανίστηκαν ταυτόχρονα στα κλιματολογικά ραντάρ. Άγριες φωτιές στη Σουηδία μέχρι τον Αρκτικό κύκλο. Και μετά έχουμε τις πλημμύρες στο Πακιστάν που αναφέρθηκαν πιο πριν και τους 47 βαθμούς στη Σαρδηνία φέτος και τον παρατεταμένο καύσωνα που όλοι τώρα περνάμε.
Ο ορισμός του τι είναι α-φύσικο θα αρχίζει να αλλάζει κάθε χρονιά. Κάθε πέρσι και καλύτερα.
ΈΛΛΕΙΨΗ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ
Μόλις το 2% του παγκόσμιου νερού είναι πόσιμο και από αυτό μόλις το 1% είναι προσβάσιμο, καθώς το υπόλοιπο είναι παγιδευμένο σε παγετώνες. Στην ουσία, μόλις το 0,007% του νερού του πλανήτη είναι διαθέσιμο, (σύμφωνα με το περιοδικό Nature) για να θρέψει και να δώσει ενέργεια στους 8 δισεκατομμύρια ανθρώπους του πλανήτη.
Ο μισός πληθυσμός εξαρτάται από νερό από το λιώσιμο των πάγων από τα βουνά, οι οποίοι μειώνονται δραστικά. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη 5 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν ελλιπή πρόσβαση σε νερό μέχρι το 2050. Στην Ινδία πολλές πόλεις έχουν εξαντλήσει τα αποθέματα φρέσκου νερού.
Είναι ίσως το σοβαρότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Οι πόλεμοι του μέλλοντος θα είναι για το νερό.
Υπάρχει ένα ρητό στην κοινότητα του νερού: «Αν η κλιματική αλλαγή είναι ένας καρχαρίας, τα αποθέματα νερού είναι τα δόντια του»
ΩΚΕΑΝΟΙ ΠΟΥ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ
Μια μελέτη για την ανθρώπινη επίδραση στη θαλάσσια ζωή, βρήκε ότι μόνο το 13% των ωκεανών δεν έχει επηρεαστεί αρνητικά και μέρη της αρκτικής περιοχής έχουν επηρεαστεί τόσο πολύ από την κλιματική αλλαγή, που οι επιστήμονες αναρωτιούνται για πόσο ακόμα θα μπορούν να τα λένε αρκτικά…
Περισσότερο από το 25% από τις ανθρώπινες εκπομπές CO2 απορροφούνται από τους ωκεανούς. Σήμερα οι ωκεανοί περιέχουν τουλάχιστον 15% περισσότερη θερμιδική ενέργεια από ό,τι είχαν το 2000! Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να γίνεται πιο όξινο το νερό. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Αποθεμάτων η θέρμανση και η όξυνση του νερού θα απειλήσει το 90% των υφάλων μέχρι το 2030. Σε επτά χρόνια!
Αυτό είναι ΠΟΛΥ άσχημο γιατί οι ύφαλοι φιλοξενούν έως και το 25% όλης της θαλάσσιας ζωής και παρέχουν τροφή και εισόδημα σε μισό δισεκατομμύριο ανθρώπους.
ΑΕΡΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΝΑΠΝΕΕΤΑΙ
Ήδη σήμερα περισσότεροι από 10,000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα λόγω μολυσμένου αέρα. Πιο πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ από όσους πέθαναν συνολικά από δυσλειτουργίες πυρηνικών αντιδραστήρων, οι οποίοι παράγουν καθαρότερη ηλεκτρική ενέργεια.
Πέρα από τα καυσαέρια, CO2 και το όζον, υπάρχει και μια νέα απειλή. Τα μικροπλαστικά. Δεν είναι τα πλαστικά που όλοι γνωρίζουμε, που είναι ορατά με γυμνό μάτι. Μικροσκοπικά κομμάτια, 700,000 από αυτά, απελευθερώνονται στο κοντινό περιβάλλον απλά από μια πλύση πλυντηρίου.
Μικροπλαστικά έχουν βρεθεί στην μπύρα, στο μέλι, και σε εμπορικές συσκευασίες αλατιού. Δεν ξέρουμε τις ακριβές επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην υγεία μας, αλλά σίγουρα τα αναπνέουμε (αλλά και τα τρώμε/πίνουμε) όλοι. Και μέχρι το 2050, η παραγωγή πλαστικού υπολογίζεται να τριπλασιαστεί και έως τότε θα υπάρχει περισσότερο πλαστικό στους ωκεανούς από ψάρια.
ΕΠΙΔΗΜΙΕΣ
Όλοι ζήσαμε τον κορονοϊό. Όταν η αποψίλωση των δασών μας έφερε σε επαφή με ζώα και τις ασθένειές τους, με τις οποίες πιο πριν δεν είχαμε επαφή. Όσο προχωράει η αποψίλωση, τόσο μεγαλώνει η πιθανότητα τέτοιων επιδημιών.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Το μάντρα των αγορών είναι ότι η οικονομική ανάπτυξη είναι η απάντηση σε όλα. Όμως από την Ελβετία μέχρι τη Φινλανδία, τα κύματα καύσωνα σήμαιναν ότι έπρεπε να σταματήσουν να λειτουργούν τα εργοστάσια γιατί τα ψυκτικά υγρά είχαν γίνει πολύ θερμά για να κάνουν τη δουλειά τους.
Υπολογίστηκε ότι η βέλτιστη θερμοκρασία για την οικονομική παραγωγικότητα είναι 13 βαθμοί και σήμερα η μέση θερμοκρασία στις ΗΠΑ είναι 13,4 βαθμοί. Αυτό σημαίνει απώλεια περίπου κάτι λιγότερο από 1% του GDP.
Αν ο πλανήτης αυξήσει τη θερμοκρασία κατά 3,7 βαθμούς (και είναι πιθανό να πηγαίνουμε προς εκεί πηγαίνουμε αφού ήδη φτάνουμε τον 1,5 βαθμό που είχε συμφωνηθεί στο Παρίσι) τότε κατά μια εκτίμηση, οι κλιματικές επιπτώσεις θα είναι περίπου 557 τρισεκατομμύρια δολάρια, περίπου δυο φορές περισσότερο από τον συνολικό πλούτο που υπάρχει αυτή τη στιγμή στον κόσμο.
ΣΥΡΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΣΗ
Υπολογίζεται ότι για κάθε μισό βαθμό ανόδου της θερμοκρασίας οι κοινωνίες θα δουν αύξηση στην πιθανότητα ένοπλης σύρραξης κατά 10%-20%.
Η ζέστη επηρεάζει τα πάντα. Αυξάνει τα βίαια εγκλήματα, το βρίσιμο στα Social Media. Όσο πιο πολλή η ζέστη, τόσο περισσότερο πατάει την κόρνα κάποιος απογοητευμένος οδηγός και ακόμα και σε εξομοιώσεις, αστυνομικοί ήταν πιο πιθανό να πυροβολήσουν σε ταραξίες όταν οι ασκήσεις γινόντουσαν σαν πιο θερμές συνθήκες.
Σε μια έρευνα του 2018 πάνω σε 9000 αμερικάνικες πόλεις βρήκαν ότι τα επίπεδα μόλυνσης του αέρα μπορούσαν να προβλέψουν περιστατικά εγκλημάτων κάθε μορφής. Από κλοπές αυτοκινήτων και διαρρήξεις, μέχρι βίαιες επιθέσεις και φόνους.
ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ
Όλοι είδαμε τι συνέβη όταν 2 εκατομμύρια άνθρωποι από τη Συρία προσπάθησαν να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη και όχι μόνο για ένα καλύτερο μέλλον. Τα ελληνικά νησιά και ολόκληρη η Ευρώπη κινητοποιήθηκε ώστε να καταφέρει να διαχειριστεί την κατάσταση.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα η κλιματική αλλαγή θα φέρει 140 εκατομμύρια μετανάστες μέχρι το 2050, αλλά σύμφωνα με τον Οργανισμό Μετανάστευσης των Ηνωμένων Εθνών το νούμερο αυτό είναι πλησιέστερα στο ένα δισεκατομμύριο! Φαντάζεστε 1 δισεκατομμύρια ανθρώπους να αλλάζουν μέρος διαμονής και να ενσωματώνονται σε νέες κοινωνίες;
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
Μετά τον κυκλώνα Andrew στη Florida το 1992 είδαν ότι περισσότερο από το 50% των παιδιών είχαν ελαφριά συμπτώματα μετατραυματικού συνδρόμου και περίπου 30% είχαν σοβαρά συμπτώματα.
Υψηλές θερμοκρασίες σημαίνουν αυξημένες επισκέψεις σε ψυχιατρικά νοσοκομεία και ειδικά άτομα με σχιζοφρένεια φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο.
Ήδη η κλιματική αλλαγή είναι υπεύθυνη για 59,000 αυτοκτονίες παγκοσμίως (το 2019) και πολλές στην Ινδία, όπου περίπου το 20% των αυτοκτονιών συμβαίνει παγκοσμίως. Όταν η θερμοκρασία αυξάνει κατά ένα βαθμό 70 αγρότες στην Ινδία παίρνουν την ίδια τους τη ζωή σε μια μέρα.
ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΠΑΙΔΙΑ Η ΝΑ ΜΗΝ ΚΑΝΕΙΣ;
Όσοι είναι ευαισθητοποιημένοι και ενημερωμένοι σε θέματα κλιματικής αλλαγής, έχουν να αντιμετωπίσουν και ζητήματα πιο υπαρξιακής φύσης. Πώς θα είναι η ζωή στο μέλλον; Θα υπάρξει μέλλον; Τι με κάνει να προσπαθώ τώρα για τη ζωή μου;
Πολλοί άνθρωποι σκέφτονται: Άραγε να κάνω παιδιά; Πώς να φέρεις ένα παιδί σε ένα κόσμο που ΞΕΡΕΙΣ ότι μάλλον δε θα έχει κανένα μέλλον; Πώς να ικανοποιήσεις την προσωπική σου ανάγκη για συνέχεια σε ένα κόσμο που είναι πιθανό να μη συνεχίσει να υπάρχει;
Από τη μια το τόσο ισχυρό ανθρώπινο ένστικτο για τεκνοποίηση (αλλά και η κοινωνική πίεση) και από την άλλη μια τόσο δύσκολη πραγματικότητα.
Γιατί δεν κάνουμε κάτι;
Είναι πολύπλοκο το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Γιατί ενώ η κατάσταση είναι τόσο ζοφερή εμείς δεν είμαστε πιο ενεργοποιημένοι; Διάφορες θεωρίες προσπαθούν να εξηγήσουν τη στάση των ανθρώπων και ίσως να ισχύουν και όλες μαζί.
Bystander effect (το φαινόμενου του παραβρισκόμενου)
Είναι η τάση μας να περιμένουμε κάποιον άλλον να δράσει σε μια δύσκολη κατάσταση και όχι εμείς. «Δεν μπορεί, κάποιος θα κάνει κάτι».
Confirmation bias (Μεροληψία επιβεβαίωσης)
Είναι η τάση μας να ψάχνουμε για στοιχεία που επιβεβαιώνουν την άποψή μας. Σε ένα κόσμο γεμάτο πληροφορία, είναι πολύ δύσκολο να σκεφτείς με κριτική σκέψη, οπότε για να νιώθεις καλύτερα επιλέγεις να διαβάζεις μόνο ό,τι σε κάνει να νιώθεις καλύτερα με σένα. Αν έχεις διαβάσει μέχρι εδώ συγχαρητήρια! Είσαι μάλλον η εξαίρεση και μάλλον ανησυχούσες και πιο πριν για το κλίμα.
Όσοι δεν «πιστεύουν» όμως την επιστήμη, θα διαβάζουν τους άλλους αντίστοιχους που συμφωνούν με τις απόψεις τους, για να νιώθουν καλά με τον εαυτό τους.
Το default effect (η επίδραση του προεπιλεγμένου)
H τάση μας να προτιμάμε πάντα την παρούσα κατάσταση σαν τη φυσιολογική και να μη μπαίνουμε στη διαδικασία να σκεφτούμε εναλλακτικές. Προτιμάμε την παρούσα κατάσταση όσο άσχημη και αν είναι. Όπως γράφω συχνά: Μας έλκει το γνώριμο, όχι το ευχάριστο.
Το endowment effect (η επίδραση της χορηγίας)
Η τάση μας να θέλουμε μεγαλύτερη ανταμοιβή για να εγκαταλείψουμε κάτι που ήδη έχουμε. Για να αλλάξουμε τρόπο ζωής θα έπρεπε να μας πληρώσουν…
Μπορεί να είναι το τέλος του κόσμου, αλλά για να σταματήσω να τρώω βοδινό κρέας (η εκτροφή βοοειδών βοηθάει ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ στην παραγωγή αερίων του θερμοκηπίου) θα πρέπει να μου το κάνεις πολύ εύκολο.
Ψευδαίσθηση ελέγχου
Έχουμε την ψευδαίσθηση ότι έχουμε έλεγχο πάνω στα πράγματα και συνήθως ο άνθρωπος πάσχει από μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και είναι περισσότερο αισιόδοξος από ό,τι αντιστοιχεί στην κατάσταση. «Όλα θα παν καλά. Το έχουμε. Θα βάλουμε λίγο παραπάνω κλιματιστικό…»
Φαταλισμός
Η στάση του: «Τι νόημα έχει. Όλοι θα πεθάνουμε. Ας το…» και τελικά δεν κάνουμε τίποτα.
Άρνηση / Αποστασιοποίηση
Όταν κάποιος ζει ένα τραυματικό γεγονός, βιασμός, ατύχημα, κακοποίηση, και κατά τη διάρκεια αυτού δεν μπορεί να ξεφύγει, το μυαλό συχνά τον αποκόπτει από την πραγματικότητα. Δηλαδή, ο εγκέφαλος αποστασιοποιείται ψυχικά, μουδιάζει, παγώνει, μπλοκάρει την επεξεργασία της τραυματικής εμπειρίας σε μια προσπάθεια να προστατέψει την ψυχική ισορροπία του ατόμου.
Αυτό νομίζω ότι συμβαίνει τώρα σε παγκόσμια κλίμακα. Θεωρεί ο καθένας μας ότι η κλιματική αλλαγή είναι τόσο μεγάλη και τόσο έξω από το χέρι μας, που κάπως αποσπάμε την προσοχή μας από αυτό για να επιβιώσουμε στη μέρα μας και στη ζωή μας.
«Κοιτάζουμε τις οθόνες μας για να μη δούμε τον πλανήτη να πεθαίνει», όπως είπε η μουσικός Kate Tempest.
Αν και όπως σημειώνουν πολλοί, ο πλανήτης δεν πεθαίνει. Πάντα εκεί θα είναι. Η ανθρωπότητα θα πεθάνει και τα χιλιάδες είδη ζωής που θα σκοτώσουμε μαζί μας.
Καρκίνος
Η ανθρωπότητα έχει κακοήθη καρκίνο. Μπορεί να σωθεί αλλά χρειάζεται χημιοθεραπεία. Χρειάζονται άμεσα επώδυνα μέτρα. Χρειάζονται αλλαγές στον τρόπο ζωής μας. Δε θα αναλύσω εδώ τι μπορεί να κάνει ο καθένας. Το θέμα είναι τόσο σοβαρό που θα έπρεπε ο καθένας να κινητοποιηθεί και να ψάξει μόνος του τι μπορεί να κάνει. Η πληροφορία υπάρχει εκεί έξω.
Όσο μικρό και να είναι αυτό που θεωρεί ότι μπορεί, είναι πάρα πολύ καλύτερο από το τίποτα.
Αν δεν έχεις ενημερωθεί επαρκώς μέχρι τώρα, είναι πολύ κατανοητή η στάση σου. Είναι τεράστιο θέμα για να το αντιμετωπίσει ένας άνθρωπος. Δείξε κατανόηση στον εαυτό σου. Και μετά ψάξε και διάβασε. Ευαισθητοποιήσου.
Έχουμε περάσει πολλά κλιματολογικά Tipping points, δηλαδή σημεία από όπου δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω. Τα πράγματα δεν είναι καλά.
Ψάξε και διάβασε. Ευαισθητοποιήσου.
Η ανθρωπότητα πεθαίνει.
Μην τη σκοτώσουμε πριν την ώρα της. Και ίσως και σωθεί. Αλλά τουλάχιστον να μη παραδοθούμε χωρίς τη μάχη μας.
Αυτό το άρθρο είναι μέρος της δικής μου μάχης.
Το άρθρο στηρίζεται στο βιβλίο: The Uninhabitable Earth, του David Wallace-Wells
