"Από χέρι σε χέρι
και από γενιά σε γενιά
για να μην χάσουμε αύριο
αυτά που έχουμε σήμερα"

Το Πελίτι ξεκίνησε από τον Παναγιώτη Σαϊνατούδη ως προσωπική του ανάγκη το 1995. Σήμερα αγκαλιάζει πολλούς και μάλιστα διαφορετικούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο.
Οι βασικοί στόχοι του "Πελίτι" είναι: η συλλογή, διατήρηση και διάδοση των ντόπιων ποικιλιών, η ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών χωρίς τη μεσολάβηση του χρήματος, η δημιουργία μιας εναλλακτικής κοινότητας με κύριο άξονα τη διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών.
Το σήμα του "Πελίτι" είναι ένα δέντρο μια βελανιδιά. Πιασμένοι χέρι, χέρι χορεύουν σε κύκλο άντρες και γυναίκες. Είναι εμπνευσμένο από έναν Ινδιάνικο μύθο. Η επωνυμία "Πελίτι" είναι εμπνευσμένη από μια μεγάλη βελανιδιά που βρίσκεται στο Δασωτό Κ. Νευροκοπίου νομού Δράμας.
Για τις δράσεις και τη φιλοσοφία του Πελίτι μας μιλά ο εμπνευστή του κ. Σαϊτανούδης Παναγιώτης

-Τι σας οδήγησε στην ίδρυση του Πελίτι;
Ξεκίνησα να ασχολούμαι με τις ντόπιες ποικιλίες μέσα από ένα τυχαίο συμβάν. ( στη σελίδα του Πελίτι www.peliti.gr, στο σημείο που αναφέρομαι ως φύλακας Βιοποικιλότητας αναφέρεται το συμβάν «ΤΟ ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ ΠΟΥ ΜΟΥ ΆΛΛΑΞΕ ΤΗ ΖΩΗ».)
Το 1995 έβαλα ως προτεραιότητα στη ζωή μου το θέμα των ντόπιων ποικιλιών και ίδρυσα το Πελίτι ως μια δική μου εσωτερική ανάγκη. Το Πελίτι ξεκίνησε στο Δασωτό Κ. Νευροκοπίου και το όνομα του είναι εμπνευσμένο από μία μεγάλη βελανιδιά που υπάρχει στο Δασωτό.
-Ποια ακριβώς είναι η δράση σας;
Σήμερα το Πελίτι είναι η σημαντικότερη οργάνωση στην Ελλάδα όσο αφορά την Συλλογή, Διατήρηση και Διάδοση των ντόπιων ποικιλιών. Η έδρα του είναι στο Μεσοχώρι του Δήμου Παρανεστίου του Νομού Δράμας και έχει 9 τοπικές ομάδες στην υπόλοιπή Ελλάδα.
Η δεύτερη θεματική δράση που έχει το Πελίτι είναι η ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών χωρίς χρήματα που ξεκίνησε το 2002.
Η Τρίτη θεματική ενότητα είναι η δημιουργία μιας κοινότητας με κύριο άξονα το θέμα της διατήρησης των ντόπιων ποικιλιών
-Πέρα από τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, που αλλού θεωρείτε ότι είναι χρήσιμη η προσπάθεια αυτή;
Οι ντόπιες ποικιλίες είναι ένα ζωντανό κομμάτι του πολιτισμού μας. Κατά τον ίδιο λοιπόν τρόπο με τον οποίο έχουμε χρέος και ευθύνη να διατηρήσουμε τα ιστορικά μνημεία που δηλώνουν την ταυτότητα μας έτσι οφείλουμε να διατηρήσουμε και τις ντόπιες ποικιλίες.
Οι ντόπιες ποικιλίες έχουν φτάσει σε εμάς έχοντας περάσει μια σειρά από αντιξοότητες, όπως δύσκολες καιρικές συνθήκες, ασθένειες, έντομα, παράσιτα και σήμερα μπορούν να ανταπεξέλθουν στις δύσκολες καιρικές συνθήκες και να δώσουν τροφή στον αγρότη καλλιεργητή. Έχουν χρώματα, αρώματα και γεύσεις κάτι που δεν υπάρχει στις μοντέρνες ποικιλίες και ο αγρότης καλλιεργητής μπορεί να κρατά το δικό του σπόρο για την επόμενη χρονιά.
-Πόσων ετών είναι ο ποιο παλιών σπόρος που ανακαλύψατε στην περιοχή μας και σε ποιο είδος;
Ο αρχαιότερος σπόρος που έχουμε στη συλλογή μας είναι το μονόκκοκο σιτάρι ή καπλουτζάς , τον σπόρο αυτό τον έχουμε πάρει από την τράπεζα Γενετικού Υλικού που είναι ο εθνικός φορέας για το φυτικό γενετικό υλικό της Ελλάδας. Το μονόκκοκο σιτάρι έχει βρεθεί σε ανασκαφές στο Νομό Δράμας και μπορείτε να το δείτε ανάμεσα στα εκθέματα του Μουσείου Δράμας , όπως επίσης και σε προϊστορικούς οικισμούς του Νομού Καβάλας και χρονολογείται από 7000 Π.Χ δηλαδή εδώ και 9000 χρόνια.
-Πιστεύετε ότι θα πρέπει ο αγρότης είναι έτοιμος να επιστρέψει στην βιολογική καλλιέργεια;
Πιστεύουμε ότι η καλλιέργεια της γης με σεβασμό, χωρίς δηλητήρια είναι ανάγκη αλλά αν αυτό δεν είναι μια εσωτερική ανάγκη των ίδιων των αγροτών δεν μπορεί να εφαρμοστεί μια και καλλιέργεια χωρίς φάρμακα σημαίνει μικρότερη παραγωγή, περισσότερος μόχθος κτλ
-Τι περισσότερο μπορεί να προσφέρει μια παλιά ποικιλία από μια σύγχρονη;
Αυτάρκεια, οικονομία, ανεξαρτησία, γεύση, ποιότητα
-Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για σπόρους που ήδη έχουν χαθεί;
Μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα μας η έννοια αυτή ήταν άγνωστη. Με την κλειστή αυτοσυντηρούμενη οικονομία των μικρών αγροτικών κοινωνιών δεν ήταν ορατός κανένας κίνδυνος για τις χρησιμοποιούμενες τοπικές ποικιλίες και πληθυσμούς ή για τα φυσικά οικοσυστήματα. Όμως με την τεχνολογική και οικονομική επανάσταση που επικράτησε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οι νέες συνθήκες οδήγησαν στην επικράτηση, στις εθνικές αγορές πρώτα και στην παγκόσμια κατόπιν, λίγων εκλεκτών ποικιλιών με υψηλή ποιότητα και απόδοση που δημιουργήθηκαν από επιστημονικά κρατικά ιδρύματα αρχικά και ιδιωτικές βελτιωτικές εταιρείες αργότερα, οι οποίες εκμεταλλεύτηταν το ευνοϊκό νομικό πλαίσιο προστασίας των δημιουργιών τους που επικράτησε διεθνώς μετά το 1960. Αποτέλεσμα αυτών των νέων τάσεων ήταν να εκτοπισθεί από την καλλιέργεια και να χαθεί ένα μεγάλο μέρος του παραδοσιακού γενετικού υλικού που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενεές. Αυτή η απώλεια γενετικού δυναμικού χαρακτηρίσθηκε ως Γενετική Διάβρωση (Genetic erosion). Το μέγεθος της γενετικής διάβρωσης στη χώρα είναι αποκαρδιωτικό. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 1 % των εντόπιων ποικιλιών Σίτου και το 2-3 % των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν 50 χρόνια στην Ελλάδα έχει διασωθεί υπό καλλιέργεια μέχρι τις μέρες μας. Ένα σημαντικό πάντως κομμάτι αυτού του γενετικού δυναμικού έχει διασωθεί και διατηρείται στην Τράπεζα Γενετικού Υλικού.
(Η Γεωργική Βιοποικιλότητα, Νίκος Σταυρόπουλος, Στέλιος Σαμαράς, Α. Ματθαίου,ΕΘΙΑΓΕ – ΚΓΕΜΘ – Τράπεζα Γενετικού Υλικού.www.peliti.gr)
-Τελευταία ακούμε να γίνεται λόγος για το σιτάρι Ζέα. Γιατί ακριβώς πρόκειται;
Οι αρχαίοι προγονοί μας κατανάλωναν κατά κύριο λόγο κριθάρι και όχι σιτάρι. Το Ζέα είναι μια ομάδα σιτηρών και όχι ένα μεμονωμένο σιτάρι. Μέσα σε αυτή την ομάδα είναι και το μονόκκοκο σιτάρι που αναφέραμε παραπάνω
-Η κοινή αγροτική πολιτική σε ποιο βαθμό συμβάλει στην εξαφάνιση των τοπικών ποικιλιών;
Υποστηρίζοντας τους μεγάλους αγρότες και εκτοπίζοντας τους μικροκαλλιεργητές εκτοπίζουμε και τις ντόπιες ποικιλίες
-Ως πολίτες πως μπορούμε να γνωρίζουμε ποιο είδος είναι καλύτερο;
Είναι πολύ σημαντικό να υποστηρίξουμε τους παραγωγούς του τόπου μας που καλλιεργούν παραδοσιακές ποικιλίες της περιοχής
-Ο κόσμος αγκάλιασε την προσπάθεια που καταβάλετε όλα αυτά τα χρόνια;
Υπάρχει μεγάλη αποδοχή και στήριξη από τον κόσμο και τον ευχαριστούμε για αυτό
-Με ποιους τρόπους κάνετε γνωστή την παρουσία σας;
Μέσα από ανοιχτές εκδηλώσεις, ομιλίες, επισκέψεις σε σχολεία
-Υπάρχει άλλη οργάνωση στην Ελλάδα που κάνει αυτό που κάνετε εσείς;
Υπάρχουν πολλές οργανώσεις στην Ελλάδα μικρές ή μεγάλες που ασχολούνται με τη διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών.

Το καλαμπόκι που μου άλλαξε τη ζωή
Του Παναγιώτη Σαϊνατούδη
Οι πρώτοι ντόπιοι σπόροι που έπιασα στα χέρια μου ήταν, τον Ιανουάριο του 1991, από μια τράπεζα γενετικού υλικού του εξωτερικού. Μέσα σε αυτούς ήταν ποικιλίες από καλαμπόκια που οι φυλές που τα καλλιεργούσαν έχουν εξαφανιστεί, αλλά οι σπόροι τους συνεχίζουν να υπάρχουν.
Αυτό ήταν το καλαμπόκι, που στάθηκε αφορμή να κάνω την πρώτη μου αναζήτηση για ντόπιους σπόρους στη γενέτειρα μου Βαμβακούσα του νομού Σερρών το 1992 και μετά να ακολουθήσουν εκατοντάδες αποστολές σε όλη την Ελλάδα.
Το Σεπτέμβριο του 1992 μοίραζα τα προσκλητήρια γάμου του αδερφού μου, στη γενέτειρα μου Βαμβακούσα του νομού Σερρών. Στην αυλή ενός σπιτιού είδα ένα κοντόροκο μαύρο καλαμπόκι. Ρώτησα την ηλικιωμένη κυρία τι ήταν το καλαμπόκι που κρατούσε και μου είπε ότι με αυτό κάνει ποπ κορν στα εγγόνια της. Ζήτησα λίγους σπόρους και μου έδωσε ευχαρίστως. Μετά μου ήρθε η ιδέα, σε κάθε σπίτι που θα πηγαίνω προσκλητήριο, να ζητάω να μου δώσουν σπόρους από δικές τους ποικιλίες. Έτσι και έγινε, στο τέλος μοίρασα τα προσκλητήρια γάμου και γέμισα μια αγκαλιά από καλαμπόκια, κολοκύθες, φασολιά κ.λπ. Αυτή ήταν η πρώτη μου εξερευνητική αποστολή.
Το 1995 στο Δαφνούδι του νομού Σερρών βρήκα ένα άσπρο καλαμπόκι που ήταν μυτερό μπροστά.
Τον Αύγουστο του 1997 πραγματοποίησα εξερευνητική αποστολή στην περιοχή της Αργιθέας. Εκεί οι κάτοικοι της περιοχής των Αγράφων, έχουν ως ντόπιο καλαμπόκι το άσπρο. Το κίτρινο δεν το θεωρούν ντόπιο.

Το 1998 εργάστηκα στο Ινστιτούτο Σιτηρών του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. στο πρόγραμμα αξιολόγησης των ντόπιων ποικιλιών καλαμποκιού. Εκεί είχα την τύχη να δω όλες τις ποικιλίες και τους πληθυσμούς καλαμποκιού που διατηρεί το Ινστιτούτο. Συνολικά, το Ινστιτούτο Σιτηρών διατηρεί 210 ποικιλίες και πληθυσμούς από όλη την Ελλάδα.
Το 1922 η τότε κυβέρνηση έδωσε, στους πρόσφυγες του Πόντου, ένα κίτρινο καλαμπόκι για να τους βοηθήσει να τραφούν. Αυτό το καλαμπόκι το βρήκα με το όνομα «Ποντιακό καλαμπόκι» στο Δασωτό Κάτω Νευροκοπίου του νομού Δράμας. Οι Πρόσφυγες του Πόντου που ήρθαν την δεκαετία του 1990 στην Ελλάδα έφεραν μαζί τους ένα άσπρο καλαμπόκι.
Στην εξερευνητική αποστολή στα Άγραφα, βρήκα έναν καλλιεργητή που καλλιεργούσε μια παραδοσιακή ποικιλία, κρατούσε κάθε χρόνο δικό του σπόρο και έπαιρνε περίπου 1000 κιλά στο στρέμμα!!!

 Το ΚΠΕ Παρανεστίου είναι εκπαιδευτικό ίδρυμα που ιδρύθηκε με τη συνεργασία του ΥΠΕΠΘ και του Δήμου Παρανεστίου το 2002, στελεχώθηκε και λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2004 με 5 εκπαιδευτικούς, δύο της Α/θμιας και τρεις της Β/θμιας εκπαίδευσης. Το έργο που προσφέρει το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης αποδεδειγμένα είναι εξαιρετικά σημαντικό. Όπως σημαντική θεωρείται και η παρουσία του στο Παρανέστι. Χιλιάδες εκπαιδευτικοί και εκατοντάδες μαθητές, κάθε χρόνο το επισκέπτονται, στηρίζοντας την τοπική οικονομία, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, καθώς και την κάνουν γνωστή ανά το πανελλήνιο, ζώντας και βιώνοντας τη φιλοξενία, και τις φυσικές ομορφιές της περιοχής.
Την παιδαγωγική ομάδα στελεχώνουν οι :
Καρυπίδης Γεώργιος, Υπεύθυνος ΚΠΕ Φυσικής Αγωγής
Παπαχατζή Αγορίτσα, Αν. Υπεύθυνος ΚΠΕ Αγγλικής Φιλολογίας
Βασιλειάδου Μαγδαλινή, Νηπιαγωγός
Θεοδοσάκη Ζωή, Αγγλικής Φιλολογίας
Παντελίδης Δημήτριος, Φυσικής Αγωγής.
Εμβέλεια εκπαίδευσης
Οι νομοί Εμβέλειας εκπαίδευσης του είναι: Δράμας, Ξάνθης, Καβάλας, Έβρου, Ροδόπης, Σερρών, Κιλκίς και Χαλκιδικής. Στα προγράμματα του ΚΠΕ Παρανεστίου είναι δυνατή η συμμετοχή σχολείων και από άλλες περιοχές της χώρας.

Στόχοι
Στόχοι του ΚΠΕ Παρανεστίου είναι η ευαισθητοποίηση, ενημέρωση, εκπαίδευση και ενεργοποίηση των μαθητών και γενικά των πολιτών ώστε να αναπτυχθούν στάσεις και συμπεριφορές που θα συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος.
Δράσεις
-Το ΚΠΕ σχεδιάζει και υλοποιεί προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για μαθητές σχολείων Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης και στηρίζει περιβαλλοντικά προγράμματα σχολικών ομάδων.
-Παράγει εκπαιδευτικό υλικό.
-Διοργανώνει περιβαλλοντικά σεμινάρια και συναντήσεις για εκπαιδευτικούς και άλλες κοινωνικές ομάδες.
-Αναπτύσσει συνεργασίες με την τοπική κοινωνία για θέματα διαχείρισης του τοπικού περιβάλλοντος, εκπαίδευσης, ενημέρωσης και κατάρτισης.
-Συμμετέχει στην οργάνωση και ανάπτυξη περιφερειακών και εθνικών θεματικών δικτύων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
-Στηρίζει Περιβαλλοντικά προγράμματα σχολικών ομάδων.

Εγκαταστάσεις
Για τις ανάγκες του ΚΠΕ παραχωρήθηκαν από το Δήμο Παρανεστίου:
Γραφείο Διοίκησης, κτίριο με εργαστηριακό εξοπλισμό στο Καπνόφυτο, κτίριο που χρησιμοποιείται για τα προγράμματα της ενέργειας του νερού στο Καρποφόρο, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων στον Κ. Θόλο. Αίθουσα ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Ξενώνας στην περιοχή Μεσοχωρίου με δυνατότητα φιλοξενίας 120 ατόμων, ο οποίος και ανακαινίστηκε από το Δήμο Παρανεστίου. Όλα τα κτίρια διαθέτουν σύστημα θέρμανσης και πυρασφάλειας και χώρους υγιεινής. Ακόμη υπάρχει λεωφορείο για τις μετακινήσεις, ενώ αξιοποιείται και η αίθουσα προβολών του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας για τα προγράμματα του κέντρου.

Το Κέντρο είναι εξοπλισμένο με στερεοσκόπια, μικροσκόπια, μεγεθυντικούς φακούς, τηλεσκόπια, κιάλια, τηλεοράσεις, βίντεο, DVD, φωτογραφικές μηχανές, βιντεοπροβολέα, μαγνητόφωνα και μηχάνημα προβολής slides.
Όλες οι εγκαταστάσεις του ΚΠΕ βρίσκονται στο Δήμο Παρανεστίου. Η Παρανέστια Γη είναι ένα πλούσιο οικοσύστημα με μεγάλη βιοποικιλότητα που μπορεί να αξιοποιηθεί σε πολλά προγράμματα του Κέντρου. Υπάρχει το Δάσος Φρακτού, ο Νέστος ποταμός και οι παραπόταμοί του, ζώα και φυτά υπό εξαφάνιση και προστατευόμενα είδη, βότανα, καταρράκτες, μονοπάτια, γεφύρια, θειούχες ιαματικές πηγές, δασωμένες κοιλάδες, παραδοσιακοί οικισμοί, πλούσιο υπέδαφος και ορυκτά, ντόπιες ποικιλίες σπόρων, φράγματα και τεχνητές λίμνες.

Απολογιστικά στοιχεία της σχολικής χρονιάς 2007-2008

1.Εκπαιδευτικά προγράμματα Α/θμιας Εκπαίδευσης
-Ελάτε να γνωρίσουμε τη Ρίτα Αρκουδίτσα
-Ανακαλύπτοντας το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Ροδόπης
-Ο κόσμος των φυτών και των ζώων της Παρανέστιας γης.
-Από τη ζωή των μελισσών.
-Ενέργεια του νερού
Περπατώ στο δάσος όταν ο λύκος…είναι εκεί
-Σχολικές αυλές.
Στα προγράμματα αυτά συμμετείχαν 37 σχολικές μονάδες, 875 μαθητές και 101 εκπαιδευτικοί.

2.Εκπαιδευτικά προγράμματα Β/θμιας Εκπαίδευσης
-Ανακαλύπτοντας το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Ροδόπης
-Ο κόσμος των φυτών και των ζώων της Παρανέστιας γης.
-Από τη ζωή των μελισσών.
-Ενέργεια του νερού
-Το ποτάμι- Ενέργεια του Νερού.
Στα προγράμματα αυτά συμμετείχαν 44 σχολικές μονάδες, 1177 μαθητές και 131 εκπαιδευτικοί.

3.Θεματικά δίκτυα
-Γεωργία και περιβάλλον
-Βιοποικιλότητα- Το εργαστήρι της ζωής
Στα προγράμματα αυτά συμμετείχαν 10 σχολικές μονάδες, 200 μαθητές και 19 εκπαιδευτικοί.

4.Επιμορφωτικές δράσεις για εκπαιδευτικούς
-Δασικά οικοσυστήματα και ανθρώπινες παρεμβάσεις
-Το δάσος κι εμείς
-Σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων Α/θμιας εκπ/σης στην Περιβαλλοντική αγωγή.
-Γεωργία διατροφή και ποιότητα ζωής.
-Σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων Β/θμιας εκπ/σης στην περιβαλλοντική αγωγή.
-Δασικά οικοσυστήματα, διαχείριση προστασία και ο ρόλος τους στις ορεινές περιοχές.
-Σεμινάριο θεματικού δικτύου για εκπ/κους Α/θμιας και Β/θμιας εκπ/σης- Γεωργία και περιβάλλον.

5.Δράσεις ευαισθητοποίησης κοινού
-Συμμετοχή στην έκθεση Ζαππείου με θέμα «Μαθητικός Τουρισμός»
-Δράμα τέσσερις εποχές
-Περιβαλλοντικά προβλήματα
-Συνδιοργάνωση με την περιφερειακή διεύθυνση εκπ/σης ΑΜΘ δράσεις για την ημέρα περιβάλλοντος

6.Θεματικό περιεχόμενο Σεμιναρίων –Ημερίδων
-δασικά οικοσυστήματα και ανθρώπινες παρεμβάσεις. Το δάσος κι εμείς
-Δασικά οικοσυστήματα, διαχείριση προστασία και ο ρόλος τους στις ορεινές περιοχές.

Κατόπιν ενημέρωσης από την υπεύθυνη αρχαιολόγο της ΙΗ Εφορίας Προϊστορικών Αρχαιοτήτων Ε.Π.Κ.Α. του νομού Δράμας κα. Πουλιούδη Βασιλική , βρισκόμαστε στην πολύ συγκινητική και ευχάριστη θέση να σας ενημερώσουμε για την εύρεση του ρωμαϊκού αγωγού ύδρευσης στον οικισμό της Πλατανιάς.
Μετά από ειδοποίηση του προέδρου της Τοπικής Κοινότητας Πλατανιάς κ. Κατανίδη Χρυσόστομου , μετέβει η αρχαιολογική υπηρεσία στον χώρο υπόδειξης και διαπίστωσε ότι επρόκειτο για αγωγό ύδρευσης Ρωμαϊκής Εποχής. Η περιοχή που βρίσκεται ο αγωγός χρειάζονταν σκαπτικό μηχάνημα το οποίο παραχώρησε ο Δήμος για να γίνει η διάνοιξη και η τομή ώστε να είναι προσβάσιμος ο αγωγός για τις περαιτέρω εργασίες. Χρειάστηκε να σκαφτούν 3,5 μέτρα βάθους, μετρήθηκαν οι διαστάσεις του οι οποίες κυμαίνονται στα 1,80 - 2 μέτρα ύψος και 0,80 – 1,00 μέτρα πλάτος.
Τα τοιχώματα του αποτελούνται από επεξεργασμένες πέτρες, πηλό και επιχρισμένα με υδραυλικό κονίαμα για να τα στεγανοποιεί . Ερευνήθηκαν τα 126 μ. εσωτερικά του αγωγού με τη βοήθεια σπηλαιοεξερευνητών της ομάδας ΧΕΙΡΩΝ με επικεφαλή τον κ. Κατσούλη Βασίλη. Στην ομάδα συμμετείχε και η συμβασιούχος αρχαιολόγος του Δήμου Παρανεστίου κα. Κουρτίδου Αλεξία.
Το εσωτερικό του χαρτογραφήθηκε και αποτυπώθηκε αγωγός σε όλη την εξερευνημένη περιοχή του, η οποία φέρει αγωγούς που είναι χτισμένοι από πηλό και πέτρα. Η περαιτέρω εξερεύνηση του αγωγού επρόκειτο να διεξαχθεί από την ΙΗ΄ ΕΠΚΑ. Ο Δήμος Παρανεστίου ευχαριστεί την ΙΗ΄ΕΠΚΑ και την κα. Πουλιούδη Βασιλική καθώς και την κα. Κουρτίδου Αλεξία καθώς και όλη την ομάδα σπηλαιοεξερευνητών ΧΕΙΡΩΝ που με την περισσή φροντίδα και αγάπη έβαλαν τον λίθο τους για την διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και την διάσωση των αρχαιοτήτων της περιοχής μας.

Την ύπαρξη οργανωμένης ζωής, «ηλικίας» 3.500 ετών, τουλάχιστον, στην Πλατανιάς Δράμας, έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, στην προσπάθειά των ειδικών να προσδιορίσουν τον ιστορικό, οικονομικό και πολιτιστικό ρόλο που διαδραμάτισε η συγκεκριμένη περιοχή.
Σε απόσταση μόλις πέντε χιλιομέτρων από το σημερινό Δημοτικό Διαμέρισμα της Πλατανιάς, του Δήμου Νικηφόρου, και συγκριμένα επάνω στο λόφο, στη θέση «Καλές» ή «Ακρόπολη» εντοπίστηκε ακρόπολη ελλειψοειδούς κάτοψης, η οποία μαρτυρά κατοίκηση από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι και τον 6ο αιώνα μ.Χ. (παλαιοχριστιανικά χρόνια). Εκτός από την ακρόπολη οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν οχυρωματικά τείχη, είσοδο στα δυτικά του αρχαίου οικισμού, δώματα, μονοπάτια που οδηγούσαν σε κομβικά σημεία και πλήθος σημαντικών αντικειμένων, όπως εργαλεία, όπλα, νομίσματα, αγγεία κ.λ.π

Μάλιστα, τα πρώτα ευρήματα και συμπεράσματα από την συγκεκριμένη ανασκαφή παρουσίασε η αρχαιολόγος της ΙΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Καβάλας κ. Βασιλική Πουλιούδη στην «23η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη» που πραγματοποιήθηκε στις 11-13 Μαρτίου στην αίθουσα τελετών της παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Όπως, χαρακτηριστικά επεσήμανε η αρχαιολόγος κ. Πουλιούδη, «το όλο αμυντικό σύστημα εμφανίζει μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς ισχυρό τείχος περιβάλλει την όλη ακρόπολη, ενώ έχουν εντοπιστεί, επίσης, εσωτερικά του περιβόλου οχυρωματικά τείχη για την καλύτερη οργάνωση και διαφύλαξη της ακρόπολης», προσθέτοντας πως «μετά από τη διάνοιξη πέντε τομών, έχουμε εντοπίσει κατοίκηση από τη νεότερη νεολιθική εποχή μέχρι και τον 6ο αι. μ.Χ.».
Κατά τη διάρκεια των μέχρι τώρα ανασκαφικών ερευνών στην αρχαία «Ακρόπολη» της Πλατανιάς έχουν ανακαλυφτεί: η δυτική είσοδος της ακρόπολης, ένας αποθέτης- ασβεσταριό, δύο δώματα καθώς και το λατομείο τους, το μονοπάτι που οδηγούσε στην Ακρόπολη.
Μάλιστα όπως εξηγεί η κ. Πουλιούδη «διανοίξαμε και μία τομή εσωτερικά του τείχους για να ανακαλύψουμε την θεμελίωση του όλου περιβόλου».

Μέσα από τα μέχρι σήμερα ευρήματα της ανασκαφής:
νομίσματα, όστρακα, κοσμήματα, μεταλλικά αντικείμενα, μεταλλικά εργαλεία, λίθινα, εργαλεία, όπλα, ειδώλιο, οστέινα εργαλεία, γυάλινα αγγεία, προκύπτει κατοίκηση προϊστορικής εποχής, Θρακών, Ρωμαίων καθώς και βυζαντινής εποχής.
Η ανασκαφή στην «Ακρόπολη» της Πλατανιάς άρχισε το φθινόπωρο του 2009 και διήρκεσε τρεις μήνες. Η αρχαιολόγος κ. Β. Πουλιούδη υπογραμμίζει ότι «με τη συνέχιση της ανασκαφής θα φωτιστούν σημαντικές πτυχές όπως για παράδειγμα πώς χρησιμοποιήθηκαν οι επτά ακροπόλεις της περιοχής, αν αποτελούσαν χώρο προστασίας από τους επιδρομείς, ποιες οι εμπορικές συναλλαγές τους, η οικονομία, ο πολιτισμός, τα προνόμια και οι σχέσεις με το τότε territorium της αποικίας των Φιλίππων».

Την Ακρόπολη της Αδριανής την επισκέφθηκα πριν από τρείς δεκαετίες, ύστερα από πληροφορίες για την ύπαρξη της που μου έδωσαν μαθητές μου, καταγόμενοι από την Αδριανή.
Όλη σχεδόν η κορυφή του λόφου, που οι κάτοικοι της Αδριανής την ονομάζουν Αγιάννη, καταλαμβάνεται από την ακρόπολη που χρονολογικά πρέπει να τοποθετείται στον 6ο π.Χ. Αιώνα.
Εξωτερικά την περιβάλλει τείχος που σε μερικά σημεία έχει ύψος 3 περίπου μέτρα και πλάτος 2 περίπου μέτρα. Μερικοί από τους ογκόλιθους που το σχήμα είναι ακανόνιστο έχουν διαστάσεις περίπου 1,70Χ1,20.
Εσωτερικά υπάρχει μια δαιδαλώδης διάταξη διαμερισμάτων στα οποία ανευρίσκει κανείς πολλά όστρακα καθώς και μεγάλα κομμάτια από κεραμίδια.
Η καταστροφή της ακροπόλεως που ίσως να οφείλεται σε πυρκαγιά μεγάλη ή δυνατό σεισμό είναι τρομακτική. Σε μερικά σημεία της είναι δυσχερής η διάκριση των διαμερισμάτων.
Στα Ν.Α. της υπάρχει διαμέρισμα που διατηρείται σε καλή σχεδόν κατάσταση και που οι διαστάσεις του είναι 1,70Χ7Χ1.
Στη Ν.Δ. πλευρά της ακροπόλεως είναι σαφή τα ίχνη του λατομείου απ’ όπου πάρθηκε ο ασβεστόλιθος για την κατασκευή της. Στο Ν.Δ. μέρος της ακροπόλεως υπάρχει λαξευμένο διαμέρισμα που έχει μετατραπεί εδώ και 60 χρόνια σε πρόχειρο εκκλησάκι από τους κατοίκους της Αδριανής, αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη.
Κάθε χρόνο δε στις 8 Μαϊου κάτοικοι ανεβαίνουν στο λόφο και λειτουργούνται. Στα Ν. του διαμερίσματος τούτου υπάρχει μια τεράστια αποθήκη συγκεντρώσεως νερού, ενώ λίγο δεξιότερα από την αποθήκη υπάρχει μεγάλο βάραθρο.
Δυστυχώς δεν κατορθώθηκε η ανεύρεση του πηγαδιού από το οποίο υδρεύονταν οι κάτοικοι. Ίσως στο βάθος του βαράθρου να υπήρχε πηγή πράγμα που έκανε περιττή την κατασκευή του απαραίτητου πηγα-διού.
Ανατολικά του λόφου, στους πρόποδες του, εκτείνεται περιοχή πετρώδης, που οι κάτοικοι την ονόμαζαν Παλαβούρια. Ίσως εκεί να ήταν κτισμένος ο οικισμός που συνδέονταν άμεσα με την ακρόπολη.

Έκπληξη μου προκάλεσε το γεγονός ότι δέκρινα καθαρά από το ψηλότερο μέρος της ακροπόλεως, τις ακροπόλεις της Πλατανιάς και της Πλατανοβρύσεως, που απέχουν από το σημείο εκείνο περίπου 14 χιλιόμετρα. Τούτο φανερώνει πως πρέπει να προηγήθηκε κάποια συνεννόηση μεταξύ των κατοίκων των ακροπόλεων αυτών προτού προβούν στο χτίσιμό τους. Η ύπαρξη εκκλησίας πρόχειρης μέσα στην ακρόπολη με οδήγησε στη σκέψη να ερευνήσω το θέμα.
Παραθέτω διηγήσεις κατοίκων της Αδριανής για την παρουσία της εκκλησίας στο χώρο της ακροπόλεως. Έτσι η Πολυξένη Μόσχου, 74 ετών και η Κουρόγλου Χρυσάνθη, ετών 81, διηγήθηκαν:
“Τον Άη-Γιάννη τον λατρεύουμε από το 1920. Πρώτη φορά στο χωριό για τον Άη-Γιάννη μίλησε ένας βοσκός που είδε πάνω στο λόφο τη μορφή του Αγίου φωτεινή. Τότε το είπε στους χωρικούς και αυτοί αφού τον πίστεψαν, γιατί ήταν καλός χριστιανός, έκτισαν μοναστήρι. Το μοναστήρι ήταν πάρα πολύ μεγάλο και ωραίο, υπήρχαν πολλοί καλόγεροι που ακόμη και σήμερα μέσα στο ιερό του Άη-Γιάννη υπάρχουν κελλιά τους. Το μοναστήρι έπιανε σχεδόν όλο το βουνό, αλλά καταστράφηκε ένα μέρος το από ισχυρό σεισμό και το άλλο επί τουρκοκρατίας. Επι τουρκοκρατίας, το μοναστήρι είχε γίνει κάστρο και όταν έρχονταν οι Τούρκοι ή άλλοι εχθροί πήγαιναν να προστατευθούν στο μοναστήρι, γιατί είχε γύρω - γύρω ντουβάρια μεγάλα από πέτρες. Οι πόρτες του μοναστηριού ήταν από την ανατολική πλευρά”.

Ο Βάσιου Δημοσθένης γεννημένος το 1892 στην Αδριανή διηγήθηκε: “Τον Άη-Γιάννη τον λατρεύουμε από το 1920. Στην αρχή ήταν μια παράγκα. Έπειτα όμως αποφάσισαν να τον κάνουν πιό καλό. Όταν άνοιγαν τα θεμέλια βρήκαν δύο παμπάλαιες εικόνες, τις οποίες για ασφάλεια τις έφεραν στην εκκλησία μας (στον Άγιο Νικόλα). Πρίν αρχίσουν να λατρεύουν τον Άη-Γιάννη, είχαν βρει την εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Οι παλιοί έλεγαν ότι εκεί επάνω υπήρχε κατά τους Βυζαντινούς χρόνους ένα μοναστήρι. Αυτό το μοναστήρι πιθανόν από κανένα σεισμό που έγινε να είχε βυθισθεί μέσα στο βουνό, ενώ μερικά τείχη του μοναστηριού έμειναν όρθια. Όταν οι Τούρκοι κυρίεψαν την πόλη, ανακάλυψαν αυτό το χαλασμένο μοναστήρι και το χρησιμοποίησαν σαν φρούριο, επειδή ήταν επάνω στο βουνό και μπορούσαν να κάνουν σήματα σε άλλα φρούρια τη νύχτα με φωτιές γιατί τότε αυτό είχαν σαν μέσο να επικοινωνούν μεταξύ τους. Αυτά μου τα ‘λεγε ο πατέρας μου. Αυτό το μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε και απο εμάς. Όταν έκαναν επιθέσεις οι βάρβαροι, οι κάτοικοι πήγαιναν να βρουν άσυλο στο μοναστήρι, γιατί πρώτο το χωριό ήταν πιό επάνω από τη σημερινή τοποθεσία. Έπειτα μεταφέρθηκε κατά το Δοξάτο και το 1850 κτίστηκε στη σημερινή τοποθεσία”.
Ασφαλώς οι δυό διηγήσεις που παραθέτουμε πιο πάνω δεν είναι άσχετες με την ιστορική πορεία της θρακικής ακροπόλεως της Αδριανής. Δεν είναι καθόλου απίθανο να χρησιμοποιήθηκε πριν απο την καταστροφή της, μετά την καθιέρωση του Χριστιανισμού, ως Χριστιανικός χώρος κάποιο διαμέρισμά του να μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία. Αλλά κάτι τέτοιο θα μας το επιβεβαιώσουν οι επίσημες ανασκαφικές έρευνες μελλοντικά. Πάντως το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν οι ακροπόλεις Αδριανής, Πλατανόβρυσης και Πλατανιάς είναι αξιόλογο από επιστημονικής πλευράς.
Tου κ. Γ. Κ. Χατζόπουλου, Προέδρου της Ε.Δ.Μ

Ο Δήμος Παρανεστίου κάθε χρόνο διοργανώνει τους Αγώνες Βουνού Παρθένου Δάσους Παρανεστίου ή όπως είναι γνωστοί στους αθλούμενους Virgin Forest Trail ή πιο απλά VFT.
Κάθε χρόνο η Οργανωτική Επιτροπή των αγώνων αποφασίζει το χρονικό διάστημα διεξαγωγής τους, τα είδη των αγώνων, τα έπαθλα καθώς και τις υπόλοιπες διαδικασίες που απαιτούνται.
Το 2010 οι αγώνες που διοργανώθηκαν ήταν οι εξής:
-Υπερμαραθώνιος Παρθένου Δάσους Παρανεστίου (Virgin Forest Ultra Trail - V.F.U.T.)
-Παρανέστιο Μονοπάτι (Paranesti Path - P.P.)
-Νέστος Trail (Nestos Trail - N.T.)
-Άλκιμοι Πέδες (Alkimi Pedes - A.P.)

Σκοπός των αγώνων είναι:
-Η ευαισθητοποίηση αθλούμενων, συνοδών, θεατών, εθελοντών, στην προστασία του περιβάλλοντος. Ο καθένας από το πόστο του, συμμετέχοντας βιωματικά, να συναισθανθεί την αξία του σπάνιου και μοναδικού οικοσυστήματος της περιοχής μας, ώστε να αναλάβει ενεργό δράση για την προστασία του.
-Η "ανακάλυψη" των ορίων των αθλούμενων, η καλλιέργεια του ψυχικού σθένους και η ενίσχυση της θέλησης για την υπέρβαση εμποδίων και αντιμετώπιση δυσκολιών.
-Η ενθάρρυνση αθλούμενων με μικρή εμπειρία να συμμετάσχουν σε τέτοιου είδους αγώνες, αλλάζοντας στερεότυπα και νοοτροπίες με την καλλιέργεια της ανάλογης αθλητικής κουλτούρας.
-Η παροχή προτύπων σε παιδικές ηλικίες και η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης τους.

Αρκούν άραγε λίγες γραμμές και εικόνες για να απελευθερώσουν την ενέργεια που κρύβει ένας τόπος;
Εμείς θα το επιχειρήσουμε αποκαλύπτοντας τους θησαυρούς της περιοχής.
Ξεχωριστοί βιότοποι όπως του Φαλακρού με το εντυπωσιακό Φαράγγι και τα σπάνια αγριολούλουδα και του Μενοικίου με τα αλπικά οροπέδια και το αιωνόβιο καστανοδάσος.
Το Σπήλαιο των Πηγών του Αγγίτη, το μοναδικό στην Ελλάδα μέσα από το οποίο διέρχεται υπόγειο ποτάμι.
Το Χιονοδρομικό Κέντρο στο Φαλακρό με τις μεγαλύτερες φυσικές πίστες στην πατρίδα μας.
Δρώμενα όπως τα Μπαμπούγερα της Καλής Βρύσης, το Μπάμπιντεν της Πετρούσας και των Πύργων, τ’ Αναστενάρια και ο καλόγερος της Μαυρολεύκης, οι Κούπες των χωριών του Μενοικίου αποτελούν σαφές δείγμα ότι ο τοπικός πολιτισμός διατηρεί ποικιλία αναφορών αλλά βαθύτατους δεσμούς τόσο με την Αρχαία Ελλάδα και το Θεό της χαράς Διόνυσο, όσο και με την ορθόδοξη παράδοση.
Το "Φαράγγι της Πετρούσας", το πέτρινο θέατρο που αποτελεί στολίδι της περιοχής μας και πλημμυρίζει τα καλοκαίρια με το λόγο και τους ήχους των Ελλήνων.
Αυτές οι ψηφίδες αποτελούν κομμάτια ενός συνόλου που το συμπληρώνουν η ζεστή φιλοξενία των ανθρώπων της μακεδονικής γης, οι παραδοσιακές γεύσεις και το μοναδικό δραμινό κρασί.
Στην αφετηρία της προσπάθειάς μας για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, κοντά στη Φύση και τους ανθρώπους της υπαίθρου, ο Δήμος Προσοτσάνης προχώρησε στην δημιουργία αυτής της ιστοσελίδας γιατί θέλουμε να μοιραστούμε μαζί σας μοναδικές εμπειρίες στη γη που αγαπάμε και περιμένουμε να αγαπήσετε.
Ελπίζουμε η περιήγησή σας στο site αυτό να είναι ένας χρήσιμος οδηγός για ένα μοναδικό ταξίδι στη Δραμινή γη.
Ο Δήμος Προσοτσάνης δε σταματά τις προσπάθειές του.
Μια σειρά από πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις προγραμματίζονται για να ενισχύσουν τις υπάρχουσες τουριστικές υποδομές, με σεβασμό στον άνθρωπο και τη φύση.
Ο Δήμαρχος Προσοτσάνης
Άγγελος Σ. Λύσσελης

Δημογραφικά στοιχεία του Δήμου Προσοτσάνης
Ο Δήμος Προσοτσάνης είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος Δήμος του Ν. Δράμας. Μετά τη συνένωση του (Καλλικράτης) με το πρώην Δήμο Φωτολίβους έχει 1 Δημοτική Κοινότητα, 16 Τοπικές Κοινότητες και 3 οικισμούς. Έδρα του Δήμου είναι η Προσοτσάνη. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 η πληθυσμιακή κατανομή έχει ως εξής:
1. Έδρα Δήμου Προσοτσάνης (3.972)
2. Δ.Κ. Πετρούσας (1.954)
3. Τ.Κ. Μικρόπολης (1.110)
4. Τ.Κ. Πανοράματος (78)
5. Τ.Κ. Χαριτωμένης (611)
6. Τ.Κ. Γραμμένης (474)
7. Τ.Κ. Καλής Βρύσης (1.066)
8. Τ.Κ. Καλλιθέας (625)
9. Τ.Κ. Ανθοχωρίου (155)
10. Τ.Κ. Πύργων (318)
11. Οικισμός Σταυρός Πετρούσας (133)
12. Τ.Κ. Κοκκινογείων (608)
13. Οικισμός Αγγίτης Κοκκινογείων (108)
14. Οικισμός Πηγές Κοκκινογείων (77)
15. Τ.Κ. Φωτολίβος (1.817)
16. Τ.Κ. Αργυρούπολη (755)
17. Τ.Κ. Μαυρολεύκη (563)
18. Τ.Κ. Μεγαλόκαμπος (427)
19. Τ.Κ. Μικρόκαμπος (340)
20. Τ.Κ. Περιχώρα (366)
21. Τ.Κ. Σιταγροί (998)

Το Δ.Σ. του Μουσικοχορευτικού Συλλόγου Προσοτσάνης «Ο Μέγας Αλέξανδρος» σας προσκαλεί στην τελετή αγιασμού θεμελίωσης της στέγης του που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 6 Αυγούστου 2014 και ώρα 18:00 στην οδό Παύλου Μελά πλησίον του πρώην ΕΠΑ.Λ. Προσοτσάνης.
Το έργο εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Μακεδονία-Θράκη 2007-2013 του ΕΣΠΑ με τίτλο: «Ανέγερση διώροφου κτιρίου πολιτιστικών δραστηριοτήτων του Μουσικοχορευτικού Συλλόγου Προσοτσάνης "Μέγας Αλέξανδρος"», συνολικής δημόσιας δαπάνης 760.000 € συγχρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα.
Θα κατασκευαστεί διώροφο κτίριο παραδοσιακής «μακεδονίτικης» αρχιτεκτονικής, συνολικής επιφάνειας 376,36 τ.μ. σε οικόπεδο 550 τ.μ. που δώρισε στον Σύλλογο ο συμπατριώτης μας αείμνηστος Γεώργιος Αντωνάρας. Στο ισόγειο του κτιρίου θα κατασκευαστεί αίθουσα πολλαπλών χρήσεων με τους απαραίτητους βοηθητικούς χώρους και ημιυπαίθριο χώρο. Στον όροφο θα κατασκευαστεί αίθουσα συνεδριάσεων Δ.Σ.-γραφείο, εκθεσιακός χώρος, δανειστική βιβλιοθήκη, βεστιάριο και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Επίσης, υπάρχει ειδική πρόβλεψη για ΑΜΕΑ (εξωτερική ράμπα, εσωτερικά ανελκυστήρας, WC). Ακόμη, θα κατασκευαστεί εξωτερικά μικρό κτίριο για λεβητοστάσιο και αποθήκη υλικών, ενώ θα υπάρξει και η διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου (αυλής). Τέλος, το κτίριο θα εξοπλιστεί με έπιπλα, ηχητική εγκατάσταση και εξοπλισμό πληροφορικής. Ο χρόνος αποπεράτωσης του έργου είναι ο Νοέμβριος του 2015.
Το Δ.Σ. του Συλλόγου, αισθάνεται την ανάγκη να ευχαριστήσει για μια ακόμη φορά τον Περιφερειάρχη Α.Μ.Θ. κ. Άρη Γιαννακίδη και τον Αντιπεριφερειάρχη Δράμας κ. Γιάννη Ξανθόπουλο για την πολιτική βούληση ένταξης του έργου στο ΕΣΠΑ, τη διεύθυνση Τεχνικών Έργων της Π.Ε. Δράμας που εργάστηκαν προκειμένου να καταρτιστούν οι σχετικοί φάκελοι, τους Περιφερειακούς Συμβούλους της Περιφέρειας Α.Μ.Θ. που ψήφισαν ομόφωνα την προγραμματική σύμβαση και τα μέλη μας που πρόσφεραν την οικονομική τους βοήθεια, πιστεύοντας στην πραγματοποίηση του έργου.

Η Μικρόπολη είναι το κεφαλοχώρι της περιοχής. Το χωριό ήταν άλλοτε φημισμένο για τα καπνά του και τους εθνικούς του αγώνες. Βρίσκεται κτισμένο σε υψόμετρο 330 μ., στις υπώρειες του Μενοικίου, και ξεχωρίζει για το ευχάριστο κλίμα και την εξαιρετική θέα προς τις κορυφές του Φαλακρού. Προπολεμικά υπήρξε θέρετρο για παραθέριση και διέθετε σανατόριο λόγω του υγιεινού της κλίματος.
Η Μικρόπολη σήμερα έχει 1.100 κατοίκους και αποτελείται ουσιαστικά από δύο συνοικίες. Στην άνω συνοικία, υπάρχουν στενά και ανηφορικά δρομάκια, διώροφα αγροτόσπιτα, δείγματα της Μακεδονικής αρχιτεκτονικής, κτισμένα από τα τέλη του 19ου αι. Στο ισόγειο διαθέτουν αποθήκες και στάβλο, και στον όροφο ξεχωρίζει, προς το δρόμο, η κλειστή προεξοχή με παράθυρα (σαχνισί).
Εκεί βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου κτισμένος το 1841. Είναι μικρή ξυλόστεγη εκκλησία βασιλικού ρυθμού, η οποία υπέστη πολλές αλλαγές εξαιτίας επισκευών. Σώζεται το αρχικό τέμπλο, η ξυλόγλυπτη Αγία Τράπεζα και το ωραίο καμπαναριό που κτίσθηκε το 1893. Στη βόρεια πλευρά του, υπάρχει ανάγλυφη εντοιχισμένη πλάκα με τρεις νεαρές μορφές, η οποία βρέθηκε, σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, σε τύμβο του διπλανού χωριού Γραμμένη. Δίπλα της, το 1910 κτίστηκε η εκκλησία του Ευαγγελισμού.
Η κάτω συνοικία, δημιουργήθηκε από προσφυγικής καταγωγής κατοίκους. Σώζονται ακόμη ορισμένα καπνόσπιτα των παλαιών Τούρκων καπνοπαραγωγών. Πρόκειται για διώροφα σπίτια, με στάβλο και αποθήκη στο ισόγειο και την κατοικία στον όροφο, με κύριο στοιχείο το χαγιάτι, όπου γινόταν και η επεξεργασία του καπνού. Η Μικρόπολη διαθέτει αναπτυγμένη αγροτική οικονομία. Η κτηνοτροφική παραγωγή αιγοπροβάτων ασκείται στα ορεινά λιβάδια. Η Μικρόπολη είναι γνωστή για τις 25 περίπου εκκλησίες και ξωκλήσια, που οι ντόπιοι τα ονομάζουν «μοναστήρια». Αυτά βρίσκονται μέσα και γύρω από το χωριό, τα περισσότερα σε εξαιρετικές θέσεις θέας. Η πανήγυρη του χωριού γίνεται την ημέρα των Αγίων Αναργύρων, την 1η Ιουλίου, με πολλές και ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις. Δείγμα της βαθιάς θρησκευτικότητας των κατοίκων είναι και η «Ημέρα του Θεού», που πραγματοποιείται λίγες μέρες μετά το Πάσχα, στο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Από ότι αναφέρει η παράδοση, στο προαύλιο μπροστά από το προσκυνητάρι του Αγίου Γεωργίου γιορταζόταν με μορφή πανηγυριού, από τα πολύ παλιά χρόνια η «Ημέρα του Θεού», κάθε χρόνο την άνοιξη και λίγο πριν αρχίσουν οι καλλιεργητικές εργασίες, κάπου στις αρχές του Μαΐου.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, η γιορτή αυτή ενοχλούσε τους Τούρκους Αγάδες της περιοχής που αποφάσισαν, σύμφωνα με την παράδοση, γύρω στα 1850 να την καταπνίξουν στο αίμα με σφαγιασμό των συγκεντρωμένων ραγιάδων, ώστε να σταματήσει το έθιμο. Την ήμερα της γιορτής, ανηφορίζοντας το τούρκικο ασκέρι για να πραγματοποιήσει τον αιματηρό του σκοπό και λίγο πριν να φτάσει στο χώρο της γιορτής ένας δυνατός σεισμός τους κατατρόμαξε. Τον θεώρησαν ως θεϊκό σημάδι και από τότε μέχρι τα χρόνια της απελευθέρωσης, γιόρταζαν μαζί με τους έλληνες χριστιανούς τη Μέρα του Θεού για τον ερχομό της άνοιξης και το καλό της νέας καλλιεργητικής περιόδου.

Το Καστανοδάσος της Μικρόπολης και η Παναγία η Καστανιώτισσα

Από την ανατολική πλευρά του όρους Μενοίκιο και ειδικότερα από τη Μικρόπολη Δράμας, μπορεί κανείς να προσεγγίσει το καστανοδάσος της Μικρόπολης, είτε με αυτοκίνητο (δασικός δρόμος), είτε πεζός (1 ½ ώρες) από ένα παλιό μονοπάτι. Το δάσος εξαπλώνεται σ’ ένα πλάτωμα μ’ ένα μέσο υψόμετρο 800μ. περίπου. Στο κέντρο του αιωνόβιου δάσους υπάρχουν εγκαταστάσεις υποδοχής επισκεπτών (τραπεζόπαγκοι, κιόσκι, χώρος στάθμευσης, κλπ) μεταξύ των οποίων και ένα καταφύγιο του ΕΟΣ Μικρόπολης. Πρόσφατα θεμελιώθηκε στο χώρο του καταφυγίου το μικρό παρεκκλήσι της «Παναγιάς της Καστανιώτισας». Επίσης, η Νομαρχία Δράμας, μετά από πρόταση του τοπικού Δασαρχείου, προτίθεται να κηρύξει τις καστανιές «Αισθητικό δάσος» και να κατασκευάσει μια σειρά από έργα ανάδειξης και αξιοποίησης του χώρου.

Η ερειπωμένη μονή του Αγίου Δημητρίου είναι κτισμένη σε πλάτωμα που δημιουργείται ανάμεσα στους γύρω ορεινούς όγκους του Μενοικίου Όρους, σε απόσταση τριών χιλιομέτρων δυτικά βορειοδυτικά από το σημερινό χωριό Πανόραμα, πρώην Καλαπότι, Δράμας. Η θέση αθέατη από τους βασικούς άξονες της περιοχής, ήταν προσπελάσιμη στο παρελθόν από καλντερίμι, τμήματα του οποίου διατηρούνται κατά χώραν.
Από τη μονή διασώζονται σε ερειπιώδη κατάσταση ο περίβολος με τα κελλιά, ο πυλώνας, η φιάλη.
Το καθολικό της μονής που τιμάται στη μνήμη του αγίου Δημητρίου σώζεται ακέραιο και αποτελεί αξιόλογο μνημείο της ναοδομίας των μεταβυζαντινών χρόνων. Ανήκει στον τύπο του μονόχωρου τρουλαίου ναού. Αποτελείται από τον νάρθηκα, τον κυρίως ναό, το Ιερό Βήμα με την προεξέχουσα αψίδα και μια περιμετρική στοά στη δυτική και νότια πλευρά.
Ο χώρος του κυρίως ναού διαμορφώνεται με δυο ζεύγη παραστάδων εκ των οποίων το ανατολικό χωρίζει το χώρο του Ιερού Βήματος από τον κυρίως ναό, ενώ το δυτικό χωρίζει το νάρθηκα.
Καλύπτεται από ημισφαιρικό τρούλο με τύμπανο, ο οποίος στηρίζεται μέσω ημιχωνίων σε τέσσερα αβαθή τόξα. Τα τρία από αυτά καταλήγουν στις τέσσερες παραστάδες, ενώ το ανατολικό είναι το τόξο μετώπου της καμάρας που καλύπτει το ιερό.
Ο νάρθηκας καλύπτεται με εγκάρσια καμάρα. Η στοά αρχικά ήταν ανοικτή και διαμορφώνονταν με πεσσούς. Σε μεταγενέστερη εποχή τα κενά μεταξύ των κενών εντοιχίστηκαν. Καλύπτεται με χαμηλωμένους θόλους οι οποίοι στηρίζονται σε τόξα που συνδέουν τους πεσσούς με την περιμετρική τοιχοποιία.
Ο ναός έχει δυο εισόδους μια στη δυτική και μια στη νότια πλευρά και από ένα στενό ορθογώνιο παράθυρο στη βόρεια, νότια και ανατολική πλευρά.
Στον άξονα της δυτικής εισόδου διαμορφώνεται ο τριώροφος πύργος του κωδωνοστασίου. Ο εντοιχισμός της στοάς απέκλεισε τη συμμετρική του σχέση με την δυτική είσοδο.
Το ξυλόγλυπτο τέμπλο αναπτύσσεται σχεδόν σε όλο το ύψος του ναού. Τοποθετείται σε εσοχή της ΒΔ γωνίας του ανατολικού ζεύγους των παραστάδων. Οι δεσποτικές εικόνες του Χριστού Παντοκράτορα, της Θεοτόκου, του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου είναι του έτους 1866 δια χειρός Ιερεμίου Μελενικίου, ενώ η εικόνα του Αγίου Νικολάου και Χαραλάμπους φέρει την επιγραφή: Δαπάνη του Αθανασίου Αποστόλου από Προσότσανη 1872. Δια χειρός Στεργίου από Νευροκόπι.

Ο ναός είναι κτισμένος με επιμελημένη αργολιθοδομή στην οποία γίνεται χρήση ορθογωνισμένων μαρμαρόλιθων για τον τονισμό των γωνιών, ενώ μαρμάρινοι λαξευτοί λίθοι έχουν χρησιμοποιηθεί και για τα ανακουφιστικά τόξα που πλαισιώνουν τα παράθυρα εξωτερικά.
Από μάρμαρο είναι επίσης τα πλαίσια των παραθύρων, όπως και το περιθύρωμα των εισόδων. Η χρήση των πλίνθων περιορίζεται στα πλίνθινα ανακουφιστικά τόξα με τα οποία κοσμείται το τύμπανο του τρούλου.

Τοιχογραφικός διάκοσμος.
Ο ναός είναι κατάκοσμος με τοιχογραφίες που κοσμούν όλες τις εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων. Ακολουθούν το συνήθη για την εποχή εικονογραφικό πρόγραμμα με την Θεοτόκο Πλατυτέρα στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας και συλλειτουργούντες Ιεράρχες στον ημικύλινδρο, το Χριστό Παντοκράτορα στον τρούλο, τους τέσσερις ευαγγελιστές στα ημιχώνια, ολόσωμους προφήτες στο τύμπανο. Η εικονογράφηση του Δωδεκάορτου σε συνδυασμό με παραστάσεις από το μαρτύριο του Αγίου Δημητρίου αναπτύσσεται στους κάθετους τοίχους. Από την επιγραφή που συνόδευε τις τοιχογραφίες διακρίνεται μόνο το έτος 1874. Η υπόλοιπη, όπως και τα ονόματα των αγίων και οι επιγραφές των ειλητών έχουν επικαλυφθεί με γαλάζια μπογιά.
Τα έντονα χρώματα, η πλήρωση και του παραμικρού κενού χώρου στη ζωγραφική επιφάνεια με παραπληρωματικά στοιχεία συνδέουν τον καλλιτέχνη των τοιχογραφιών με την καλλιτεχνική παραγωγή της ευρύτερης βαλκανικής χερσονήσου.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης και ο πολυέλαιος που κρέμεται από την κορυφή του τρούλου, ο οποίος φέρει την ακόλουθη επιγραφή:

Ο ΠΟΛΥΕΛΙΟΣ ΟΥΤΟΣ ΑΦΙΕΡΩΘΗ/ΤΗ ΕΝ ΚΑΛΑΠΟΤΙΩ ΙΕΡΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΡΑ ΤΙΝΩΝ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΕΥΣΕΒΩΝ ΧΡΙΣΤΗΑΝΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΣΑΡΤΣΙΣΤΑ ΚΑΙ ΕΛΕΣΝΙΤΣΑΣ ΔΗΜΗΣΑΡΙΟΥΕΙΣ
ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΑΥΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

Το καθολικό της μονής Αγίου Δημητρίου αποτελεί ενδιαφέρον δείγμα της μεταβυζαντινής ναοδομίας καθώς συνδυάζει στοιχεία της βυζαντινής ναοδομίας με κατασκευαστικές λεπτομέρειες που ανήκουν στην εποχή που κτίστηκε. Ο μονόχωρος τρουλαίος ναός ή μονόκλιτος εγγεγραμμένος σταυροειδής τρουλαίος ναός, είναι χαρακτηριστικός αρχιτεκτονικός τύπος της βυζαντινής αρχιτεκτονικής για ναούς μικρών διαστάσεων, που γνώρισε ευρύτατη διάδοση και κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Ο τρούλος με το οκταγωνικό τύμπανο και τα ανοίγματα είναι στοιχείο βυζαντινό σε αντίθεση με τη συνηθέστατη μορφή του χαμηλού τυφλού τρούλου που επικρατεί σε ναούς της μεταβυζαντινής εποχής.
Κατασκευαστικές λεπτομέρειες ωστόσο, όπως τα ημιχώνια αντί για σφαιρικά τρίγωνα, συνδέουν το μνημείο με την εποχή της ίδρυσής του.
Σύμφωνα με την ανάγλυφη επιγραφή σε μαρμάρινη πλάκα πάνω από το ανατολικό παράθυρο το καθολικό κτίστηκε το 1865.

Σταυρούλα Δαδάκη
12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλας