Μετά τους οικισμούς Διπόταμα και Αγ. Νικόλαου, πριν την φάρμα Αυγητίδη, υπάρχει μονοπάτι με νότια κατεύθυνση, μήκους ενός περίπου χιλιομέτρου, που οδηγεί στο μονότοξο γεφύρι Παλιού Φυλακίου. Στη διαδρομή έχουμε θέα προς την κοιλάδα του Αρκουδορέματος, ενώ εντυπωσιακές βραχώδεις εξάρσεις συμπληρώνουν το τοπίο.

Στο Δήμο Παρανεστίου υπάρχουν πολλοί φυσικοί καταρράκτες που σχηματίζονται μέσα στα πυκνά δάση, και είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακοί όπως:
• Κοντά στον Οικισμό Διπόταμα και στην κοιλάδα του Αρκουδορέματος βρίσκεται ο πρώτος καταρράκτης με ύψος πάνω από 15μ. ο Καταρράκτης της Αγίας Βαρβάρας. Τα νερά του σχηματίζουν μια μικρή λίμνη και ο ευρύτερος χώρος έχει διαμορφωθεί ως χώρος αναψυχής από το Δασαρχείο

• Μετά την κοίτη του Αρκουδορέματος, μετά από διαδρομή 15 χλμ περίπου, βρίσκεται o μεγαλύτερος καταρράκτης των Βαλκανίων - ο πιο εντυπωσιακός καταρράκτη της περιοχής ύψους 40μ, ο καταρράκτης Τραχωνίου - Διποτάμων

• Δυο χιλιόμετρα πριν το Μεγάλο Λιβάδι και πλάι στις συστάδες ερυθραιλάτης, το Σκοτεινό Ρέμα δημιουργεί τον ομώνυμο θαυμάσιο καταρράκτη του Σκοτεινού, κόβοντας κατακόρυφά ένα βράχο

• Μετά τα Διπόταμα και με βόρεια κατεύθυνση βρίσκεται το Δάσος του Λεπίδα, όπου και μετά από διαδρομή 7 χλμ περίπου, συναντάμε τον μεγαλύτερο καταρράκτη της περιοχής με 35μ ύψος τον Καταρράκτη του Λεπίδα

• Σε βόρεια κατεύθυνση, στο Παρθένο δάσος του Φρακτού, το Αχλαδόρεμασχηματίζει έναν εντυπωσιακό υδάτινο σχηματισμό με τρεις συνεχούς ροής καταρράκτες, που μπορεί κάποιος να τους επισκεφθεί ακολουθώντας τα υπάρχοντα μονοπάτια. Ο πρώτος καταρράκτης είναι ύψους 7μ, ο δεύτερος είναι ύψους 13μ και ο τρίτος είναι ύψους 70μ. Υπάρχει και ένας τέταρτος καταρράκτης με δύσκολη προσέγγιση περιοδικού ύψους 40μ και ένας πέμπτος περιοδικός καταρράκτης ύψους 80μ.

Το Παρανέστι είναι ο τελευταίος αξιόλογος οικισμός, και για προμήθειες σε καύσιμα και τρόφιμα, στην αφετηρία μιας εξαιρετικά ενδιαφέρουσας ενδοχώρας με παρθένα δάση, ρέματα που χύνονται στο Νέστο, πανέμορφους καταρράκτες, τεχνητές λίμνες και θερμά νερά. Οι σημαντικότερες διαδρομές έχουν κατεύθυνση βόρεια και ανατολική προς το Παρθένο Δάσος του Φρακτού και τους καταρράκτες, βόρεια και δυτική προς τη λίμνη και τα φράγματα του Νέστου.

Στη διασταύρωση για την τεχνητή λίμνη του Θησαυρού και τα φράγματα προτείνουμε μια ιδιαίτερη διαδρομή 9 χλμ. για τον ορεινό οικισμό του Περίβλεπτου. Σε στενό δρόμο εξαιρετικής βατότητας, θα απολαύσουμε πορεία ανάμεσα σε ρεματιά με πολλά τρεχούμενα νερά και πλούσια βλάστηση. Ψηλότερα τα δέντρα αραιώνουν και μας επιτρέπουν να χαθεί το βλέμμα μας μέχρι τις απέναντι κορυφές της Ροδόπης. Δίχως πολλές δυσκολίες στην οδήγηση φτάνουμε στο χωριό σε υψόμετρο 780 μ. όπου κυριαρχεί απόλυτη ησυχία. Γύρω από το ύψωμα βλέπουμε μόνο αγροτόσπιτα του περασμένου αιώνα, που καταστρέφονται αργά από τη φθορά του χρόνου. Εκεί μας υποδέχεται η μοναδική σήμερα οικογένεια που ασχολείται με την κτηνοτροφία. Το Περίβλεπτο αποκτά κίνηση το καλοκαίρι με τους επισκέπτες και τους υλοτόμους και συγκεντρώνει πλήθος μεταναστών και πιστών στο πανηγύρι του Αγίου Δημητρίου, στις 26 Οκτωβρίου, όπου όλοι διασκεδάζουν με χορό και ντόπιους μεζέδες.

Διαδρομή ΡοδόπηΕπιστρέφοντας στο δρόμο με κατεύθυνση τα φράγματα, φτάνουμε ύστερα από 11 χλμ. στο φράγμα της Πλατανόβρυσης. Συνεχίζουμε την πορεία μας και διασχίζουμε την καινούρια γέφυρα του Νέστου, για να καταλήξουμε στο εντυπωσιακό χωμάτινο φράγμα του Θησαυρού, σε απόσταση 9 χλμ. από το προηγούμενο. Θα ανεβούμε στο ψηλότερο σημείο του αναχώματος με το όχημά μας, για να απολαύσουμε την πανοραμική θέα στην περιοχή.Οι αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον είναι εμφανείς, καθώς έχει σχηματιστεί αξιόλογη τεχνητή λίμνη. Εδώ είναι δυνατή η επίσκεψη στο εργοστάσιο που βρίσκεται μέσα στο βουνό, ύστερα από συνεννόηση με τη διεύθυνση του υδροηλεκτρικού σταθμού, για να συγκεντρώσουμε περισσότερες πληροφορίες για την οικονομική σημασία των έργων και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Με κατάλληλο όχημα μπορούμε να συνεχίσουμε στο χωμάτινο δρόμο με κατεύθυνση το Σιδηρόνερο, σε απόσταση 22 χλμ.

Η Ιαματική Πηγή Θερμιών βρίσκεται σε απόσταση 25 χλμ. βόρεια του Παρανεστίου, σε υψόμετρο 620μ. Τα χαρακτηριστικά της Ιαματικής Πηγής είναι:
• Θερμοκρασία νερού: 20o – 58o C
• Χαρακτηρισμός νερού: Μετεωρικό Υπέρθερμο-Νa-Ca-ΗCΟ3-Κ-Li-Βr-F-CΟ2. Μεταλλικό υποτονικό ιαματικό νερό
• Θεραπευτικές ενδείξεις: Ρευματοπάθειες, αρθροπάθειες, οσφυαλγίες, ισχιαλγίες, παθήσεις των ουροφόρων οδών του ύπατος και των χοληφόρων οδών.

Ο Δήμος Παρανεστίου βρίσκεται στο στάδιο σύνταξης μελετών για την εκ νέου πιστοποίηση των πηγών σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία, προκειμένου την αξιοποίηση του φυσικού πόρου με τη δημιουργία κέντρου Θερμαλισμού

Σε απόσταση μόλις 60 χλμ. από το κέντρο της Δράμας, ο επισκέπτης της περιοχής συναντά ένα από τα ωραιότερα δασικά συμπλέγματα της χώρας, το περίφημο δάσος της Ελατιάς, του οποίου ο πλούτος σε πανίδα και χλωρίδα στα βουνά της Κεντρικής Ροδόπης αποτελεί σημείο αναφοράς για το νομό μας και τη βόρεια Ελλάδα.
Με πλήρη καύσιμα από την πόλη ακολουθούμε βορειοανατολική πορεία με κατεύθυνση το Σιδηρόνερο, 45 χλμ. από τη Δράμα. Θα διασχίσουμε το όμορφο προάστιο Πανόραμα και θα περάσουμε το δάσος αναψυχής Καλλιφύτου, για να επισκεφθούμε αρχικά τη γυναικεία μονή της Αναλήψεως του Σωτήρος (Σίψας) στους Ταξιάρχες, 10 χλμ. από τη Δράμα. Χτισμένη το 1970 βρίσκεται στη θέση παλαιότερου μικρού μοναστηριού. Είναι καθημερινά επισκέψιμη, εορτάζει την ημέρα της Αναλήψεως του Σωτήρος, ενώ συγκεντρώνει πολλούς προσκυνητές την περίοδο του Πάσχα.

Mετά τους Ταξιάρχες, ο δρόμος στενεύει και χρειάζεται σε ορισμένα σημεία ιδιαίτερη προσοχή στην οδήγηση, καθώς βαριά οχήματα μεταφέρουν ξυλεία προς τη Δράμα από τον Απρίλιο μέχρι και το φθινόπωρο. Αρχίζουμε σταδιακά να αισθανόμαστε την αλλαγή του υψόμετρου. Πλησιάζουμε στη διασταύρωση για το μικρό αλλά πολύ γραφικό χωριό Δενδράκια, 23 χλμ. από την πόλη, στις βορειοανατολικές παρυφές του Κεντρικού Φαλακρού. Η περιοχή προσφέρεται για πεζοπορικές διαδρομές σε πυκνό δάσος με ποικιλία βλάστησης από δρυς, καστανιές, φουντουκιές και οξιές, μέχρι τον αυχένα "Κεράσι" στα 1000 μ. και στη δύσβατη ορεινή τοποθεσία της "Μπάρας" στα 1300 μ.
Επιστρέφοντας στο δρόμο μας για το Σιδηρόνερο, η βλάστηση γίνεται πυκνότερη στις πλαγιές και ανάμεσα στα ρέματα της περιοχής. Στο Λιβαδερό, 22 χλμ. από τη Δράμα, συναντάμε το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6, και λίγο πιο πάνω, στο 25ο χλμ., δροσιζόμαστε με το παγωμένο νερό πηγής.

Από εδώ διασχίζουμε πυκνό δάσος από δρυς, όπου κατά τη χειμερινή περίοδο το χιόνι κάνει αισθητή την εμφάνισή του, όπως και ο πάγος. Όλες αυτές οι αλλαγές στο κλίμα, στο ορεινό έδαφος και στη βλάστηση γίνονται πιο έντονες στον αυχένα "Τουλουμπάρι", σε απόσταση 28 χλμ. από τη Δράμα, εκεί όπου τα απομεινάρια στρατιωτικής μπάρας και φυλακίου μάς οδηγούν πίσω στην εποχή του "Ψυχρού Πολέμου".
Για πρώτη φορά από αυτό το σημείο, μπορούμε να δούμε απέναντι τις επιβλητικές κορυφές της Κεντρικής Ροδόπης. Αριστερά μας, μέσα σε πυκνό δάσος στη βόρεια πλευρά του Φαλακρού, ξεκινά χωματόδρομος με κατεύθυνση το Βώλακα σε διαδρομή 37 χλμ., πραγματική πρόκληση μετά την άνοιξη για κατάλληλα οχήματα.
Συνεχίζοντας την πορεία μας για το Σιδηρόνερο αρχίζουμε να κατηφορίζουμε προς τη σύγχρονη γέφυρα των Παπάδων, πάνω από τη όμορφη λίμνη που σχηματίστηκε με τα νερά του Νέστου. Μετά τη γέφυρα, 38 χλμ. από τη Δράμα, θα σταματήσουμε για λίγο στο μνημείο των ηρώων της μάχης των Παπάδων του 1944 και των θυμάτων των εκτελέσεων από το στρατό κατοχής την ίδια χρονιά, ενώ μπροστά μας η θέα προς το Φαλακρό και τη λίμνη είναι μοναδική.
Με την είσοδό μας στο Σιδηρόνερο, χωριό με ελάχιστους μόνιμους αλλά πραγματικά φιλόξενους κατοίκους, μπορούμε να ακολουθήσουμε το χωμάτινο δρόμο προς τα υδροηλεκτρικά φράγματα του Νέστου, σε απόσταση 22 χλμ., ή να συνεχίσουμε την πορεία μας προς το δάσος της Ελατιάς.

Με προορισμό το δασικό χωριό της Ελατιάς, 26 χλμ. από το σημείο που βρισκόμαστε και πάντοτε σε ασφαλτοστρωμένο δρόμο, θα συναντήσουμε στη διαδρομή μας τη Σκαλωτή, το τελευταίο χωριό για προμήθειες πριν από την είσοδό μας στο δασικό σύμπλεγμα, σε απόσταση 9 χλμ. από το Σιδηρόνερο. Οδηγούμε ήδη σε υψόμετρο πάνω από 900 μ., ανάμεσα σε πλαγιές με μεικτά δάση όπου κυριαρχεί το πεύκο, απολαμβάνοντας τη θέα προς τη βόρεια πλευρά του Φαλακρού.
Κοντά στο παλιό δασικό εργοτάξιο, υπάρχει δρόμος με βόρεια πορεία που διατρέχει, μέσα από τρεις διαφορετικές διαδρομές, την περιοχή "Πυκνός Λόφος". Συνεχίζοντας τη βασική μας πορεία φτάνουμε κάτω από τον ίσκιο τεράστιων δέντρων στο δασικό χωριό της Ελατιάς, κέντρο όλης της υλοτομικής δραστηριότητας από την άνοιξη μέχρι και το φθινόπωρο και έρημη πολιτεία το χειμώνα, πνιγμένη στο χιόνι. Βρισκόμαστε σε υψόμετρο 1600 μ., σε μια περιοχή με μέση ετήσια θερμοκρασία 9°C και ετήσιο ύψος βροχής ιδιαίτερα ψηλό, πάνω από 1200 mm.

Ανατολικά του χωριού και σε απόσταση 7 χλμ. βρίσκεται η θέση "Στραβόρεμα". Ο χώρος είναι ένα μικρό λιβάδι μέσα σε πυκνά δάση ερυθρελάτης- δασικής πεύκης και χαρακτηρίζεται από τους έντονους μαιανδρισμούς του ρέματος που τον διασχίζει. Η μοναδική για τον ελληνικό χώρο ερυθρελάτη αποτελεί το νοτιότερο άκρο εξάπλωσης ψυχροβίων κωνοφόρων στον ευρωπαϊκό χώρο.
Στην περιοχή υπάρχει πυκνό δίκτυο τρακτερόδρομων (δασικών δρόμων μιας χρήσης), το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πεζοπορία.
Το "Στραβόρεμα" συνδέεται με το δασικό χωριό με τρακτερόδρομο μήκους 3 χλμ. Ο δρόμος του "Στραβορέματος" συνεχίζει με νότια πορεία και για 4 χλμ. είναι βατός με αυτοκίνητο. Στη συνέχεια και για 15 χλμ. είναι κακής βατότητας, περνάει ψηλότερα από το "Στραβόρεμα" και στα πρώτα χιλιόμετρα υπάρχει ο ομώνυμος καταρράκτης.
Ο δρόμος τελειώνει μόλις περάσουμε το "Μεγάλο Ρέμα", ενώ λίγο πριν από το τέλος του συναντούμε παράκαμψη με βόρεια κατεύθυνση, που περνάει από δύο εγκαταλελειμμένους οικισμούς (Άνω και Κάτω "Αλίκιοϊ") και ενώνεται με τον κεντρικό δρόμο Φρακτού-Ελατιάς.
Μετά το τέλος του δρόμου "Στραβορέματος" ακολουθεί παλιό μονοπάτι σε καλή κατάσταση, το οποίο έχει πορεία κατά μήκος του "Μεγάλου Ρέματος". Η περιοχή αυτή έχει διάσπαρτα ερείπια, μαντριά, πεζούλια, ενώ οι δύο πλευρές του ρέματος συνδέονται με παλιά γεφύρια βυζαντινού τύπου.

Κάθε χρόνο, κοντά στο δασικό χωριό γίνεται το αντάμωμα των Σαρακατσάνων στις 20 Ιουλίου, στη γιορτή του Προφήτη Ηλία. Η περιοχή άλλωστε κατοικούνταν, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1940, από τους Σαρακατσάνους με τα κοπάδια τους στις μικρές κοινωνίες των "τσελιγκάτων". Από τη γιορτή του Αι-Γιώργη μέχρι εκείνη του Αι-Δημήτρη, οι Σαρακατσάνοι έφερναν εδώ τα κοπάδια τους σε τριάντα "τσελιγκάτα", όπως στου "Κούτρα" (στο σημερινό δασικό χωριό), στου "Λεπίδα", στου "Δαλακούρα", που έδωσαν το όνομά τους σε περιοχές των βουνών.
Κοντά στο δασικό χωριό θα λειτουργήσει σύντομα ξενώνας, μέσα στο πυκνό δάσος, ενώ στο χωριό υπάρχει περιορισμένη δυνατότητα φιλοξενίας ύστερα από συνεννόηση με τη δασική υπηρεσία. Στη διαδρομή μέχρι την Ελατιά μπορούμε να βρούμε ταβέρνες με καλό φαγητό στο Λιβαδερό, στο Σιδηρόνερο και στη Σκαλωτή. Εξαιτίας του ιδανικού κλίματος θα πάρουμε μαζί μας πέστροφες από εκτροφείο κοντά στο Σιδηρόνερο, ντόπια κρέατα, όπως αγριόχοιρου σε εκτροφείο κοντά στη Σκαλωτή, τυροκομικά προϊόντα και μέλι από το Σιδηρόνερο.

Το δασικό χωριό της Ελατιάς συνδέεται με οδικό δίκτυο τόσο με το δάσος Σημύδας όσο και με το δάσος Φρακτού. Η πρώτη διαδρομή είναι 26 χλμ. μέχρι το εργοτάξιο της Παναγίας και διέρχεται από δάσος ερυθρελάτης και κυρίως δασικής πεύκης. Για τη δεύτερη προτεινόμενη διαδρομή θα καλύψουμε απόσταση 50 χλμ. μέχρι το εργοτάξιο του Φρακτού, που θα μας αποζημιώσει με το δάσος ερυθρελάτης, δασικής και μαύρης πεύκης. Η κατάσταση του δασικού οδικού δικτύου παρουσιάζεται εξαιρετικά βελτιωμένη μετά την άνοιξη, χάρη στα έργα συντήρησης και προσφέρεται ακόμη και για συμβατικά οχήματα.

Το Παρθένο Δάσος Παρανεστίου είναι Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης και βρίσκεται στη θέση "Φρακτό" του δάσους του Παρανεστίου του νομού Δράμας, στο βορειότερο άκρο της Ελληνικής Κεντρικής Ροδόπης, σε απόσταση 100 περίπου χιλιομέτρων από την πόλη της Δράμας και σε υψόμετρο από 1.500 έως 1.950μ.

Το Δάσος αυτό καταγράφηκε ως Παρθένο (έκταση 11.000 στρέμ.) το 1979 και το 1980 κηρύχθηκε ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης, λόγω της μεγάλης φυτογεωγραφικής οικολογικής και ιστορικής αξίας. Είναι το μοναδικό Παρθένο Δάσος στην Ελλάδα και το σπουδαιότερο στην Ευρώπη.

Είναι παρθένο, γιατί η εξέλιξή του ακολούθησε τους κανόνες της φύσης και δε διαταράχθηκε από τον άνθρωπο για περισσότερα από 500 χρόνια, και οι ανθρώπινες επιδράσεις ήταν μέχρι τώρα ήπιες και δεν επηρέασαν το χαρακτήρα του αδιατάρακτου δασικού οικοσυστήματος.

Η μορφή του παρθένου διαφέρει από τα κοινά δάση, επειδή σε αυτό συνυπάρχουν διάφορα είδη πλατύφυλλων και κωνοφόρων από μικρές ηλικίες και ύψη μέχρι και γηρασμένα ή ξερά δένδρα μεγάλου ύψους. Η ορατότητα είναι μικρή εξ αιτίας της πυκνής βλάστησης, ενώ είναι αδιάβατο λόγω και των κατακείμενων δένδρων.

Αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες περιοχές της χώρας αλλά και της Ευρώπης από άποψη βιοποικιλότητας ειδών, οικοσυστημάτων και ποικιλότητας τοπίου. Πρόκειται για μεικτές συστάδες οξιάς, ερυθρελάτης, δασικής πεύκης, σημύδας, με σημαντική παρουσία τρέμουσας λεύκης, σορβιάς, ιτιάς και σφενδάμου. Η πανίδα περιλαμβάνει 32 είδη θηλαστικών μεταξύ των οποίων και η καφέ αρκούδα, ο λύκος, το αγριοκάτσικο, το ζαρκάδι, το ελάφι, το αγριογούρουνο, ο λαγός, η αλεπού και άλλα, ανάμεσα τους όλα τα σπάνια είδη της Ελλάδας και Ευρώπης.

Η επιστημονική αξία του παρθένου δάσους του Παρανεστίου για τη μελέτη και έρευνα της φυσικής αναγέννησης και εξέλιξης της δομής του δάσους, κάτω από εντελώς φυσικές συνθήκες, είναι πραγματικά ανυπολόγιστη και παρουσιάζει πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον. Το παρθένο δάσος Φρακτού είναιμικτό δάσος οξιάς, ελάτης, ερυθρελάτης. Εκτός από την οξιά, ελάτη, ερυθρελάτη που κυριαρχούν, υπάρχουν και άλλα δασοπονικά είδη, όπως: δασική πεύκη, σημύδα, τρέμουσα λεύκη, σορβιά, ιτιές, σφενδάμι και στο κατώτερο τμήμα του δρυς. Στην ποώδη βλάστηση απαντάται πλήθος κοινών και σπάνιων ειδών.

Η πανίδα του παρθένου δάσους παρουσιάζει μεγάλη ποικιλότητα σε είδη όπως ελάφια, αγριογούρουνα, αγριοκάτσικα, λύκους, αρκούδες, λαγούς, αλεπούδες, κ.ά Χάρη στα μεγάλα σαρκοφάγα ζώα που ζουν στο παρθένο δάσος Φρακτού επιτυγχάνεται μια αυτορρύθμιση του πληθυσμού των άγριων ζώων, γεγονός στο οποίο οφείλεται η διατήρηση της σχετικής οικολογικής ισορροπίας του. Αντίθετα, τα παρθένα δάση της Ευρώπης κινδυνεύουν να χάσουν την οικολογική ισορροπία τους εξαιτίας της υπερβολικής αύξησης των θηραμάτων.
Σε αυτό το δάσος απαγορεύεται το κυνήγι και η βοσκή γιατί υπάρχουν πολλά προστατευόμενα είδη, επιτρέπεται η ξυλοπαραγωγή και η δασική αναψυχή.

Από την κήρυξή του ως Παρθένο Δάσος, βρίσκεται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας, αφού δεν επιτρέπεται καμία ανθρώπινη δραστηριότητα παρά μόνο η επιστημονική έρευνα.

Επιστρέφουμε στην αφετηρία μας, στο Παρανέστι, για να ακολουθήσουμε βόρεια πορεία με προορισμό τους υπέροχους καταρράκτες και τα δάση στα βορειοανατολικά. Σε απόσταση 6 χλμ. συναντούμε τη γέφυρα Θόλου, από την οποία περνούμε στη βόρεια πλευρά του "Αρκουδορέματος". Αμέσως μετά ο δρόμος διακλαδίζεται και κατευθύνεται ανατολικά προς την Πρασινάδα και δυτικά προς το δάσος Φρακτού. Ο ανατολικός δρόμος ακολουθεί την πορεία του "Αρκουδορέματος" (με πέστροφες σε όλο του το μήκος), το οποίο, μαζί με τους παραπόταμους, συλλέγει όλα τα νερά από το ανατολικό τμήμα του νομού και χύνεται στο Νέστο. Σε απόσταση 4 χλμ. μετά τη γέφυρα του Θόλου αρχίζουν να διακρίνονται εγκαταλελειμμένα χωράφια και παλιά καρποφόρα δέντρα, δείγματα ανθρώπινης παρουσίας.
Στο 13ο χλμ. από το Παρανέστι συναντούμε τη διασταύρωση Πρασινάδας, όπου ο ασφαλτόδρομος συνεχίζει βόρεια προς τον οικισμό της Πρασινάδας (6 χλμ.) με την πρόσφατα κατασκευασμένη μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στη θέση πιθανώς παλαιότερου χριστιανικού λατρευτικού χώρου. Στα ανατολικά, προς τον τελευταίο πριν από τα σύνορα οικισμό, βρίσκονται τα Διπόταμα.

Από εδώ και πέρα η κοίτη του ποταμού βρίσκεται κοντά στο δρόμο και αρχίζει να γίνεται βατή και επισκέψιμη. Κατά τη διαδρομή προσφέρονται πολλές δυνατότητες αναψυχής (στο 17ο χλμ. υπάρχει βρύση) και στο 19ο χλμ., αφού αφήσουμε το όχημα, περνάμε το "Αρκουδόρεμα" για να απολαύσουμε τον καταρράκτη του ρέματος "Αγίας Βαρβάρας". Το ρέμα διέρχεται από τους εγκαταλελειμμένους οικισμούς Aνω και Κάτω Ποταμάκι και πεντακόσια μέτρα πριν ενωθεί με το "Αρκουδόρεμα" σχηματίζει έναν εντυπωσιακό χώρο με τον καταρράκτη και τη μικρή λίμνη μέσα σε πυκνό δάσος δρυός και άλλων πλατύφυλλων δένδρων.
Συνεχίζοντας στον κεντρικό δρόμο, από το 21ο χλμ. αρχίζουν να διακρίνονται διάσπαρτα ερείπια του οικισμού Διπόταμων. Ο οικισμός είναι εκτεταμένος, γιατί αποτελείται από μικρότερους συνοικισμούς, από τους οποίους σήμερα κατοικείται μόνο ο κεντρικός του Αγίου Νικολάου (το καλοκαίρι από κτηνοτρόφους και υλοτόμους, ενώ το χειμώνα από μερικούς κτηνοτρόφους). Τα Διπόταμα είναι οικισμός Ποντίων προσφύγων του 1922 και μέχρι τη δεκαετία του 1960 ήταν συγκροτημένο χωριό. Τελευταία γίνεται προσπάθεια αξιοποίησης της περιοχής κυρίως με ανάπτυξη οικοτουριστικών δραστηριοτήτων και συστηματικής κτηνοτροφίας. Στην ίδια θέση βρίσκεται και η διασταύρωση απ' όπου ξεκινά ο δρόμος προς τον εγκαταλελειμμένο οικισμό Τραχώνι και στη συνέχεια οδηγεί κοντά στον καταρράκτη Τραχωνίου-Λιβαδίτη (η πρόσβαση σε αυτόν γίνεται με μονοπάτι 500 μ.).

Συνεχίζοντας μετά τα Διπόταμα, με βόρεια πλέον πορεία (απομακρυνόμαστε από το "Αρκουδόρεμα"), μπαίνουμε στο δάσος Λεπίδα. Μέσα σε δάση οξιάς και μετά από διαδρομή 7 χλμ. (από τα Διπόταμα), βλέπουμε αριστερά τον καταρράκτη Λεπίδα. Είναι ο μεγαλύτερος της περιοχής (ύψους 40 μ.) και μπορούμε να τον προσεγγίσουμε με μονοπάτι. Σε απόσταση 4 χλμ. (32 χλμ. από το Παρανέστι) βρίσκουμε το δασικό εργοτάξιο Λεπίδα. Εδώ είναι δυνατόν να προσφερθεί φιλοξενία ύστερα από συνεννόηση με τη δασική υπηρεσία και να συνεχισθεί η περιήγηση μέχρι το Μεγάλο Λιβάδι Λεπίδα, που απέχει 13 χλμ. από το εργοτάξιο ή συνολικά 45 χλμ. από το Παρανέστι.
Η διαδρομή είναι ευχάριστη, γιατί περνάμε μέσα από υψηλά δάση οξιάς και δασικής πεύκης αλλά και λόγω της θέας ενός καταρράκτη. Δύο χλμ. πριν μπούμε στο Μεγάλο Λιβάδι, στη θέση με τις μοναδικές στην περιοχή συστάδες ερυθρελάτης, το "Σκοτεινό ρέμα" ή "ρέμα Καμπά" δημιουργεί ένα θαυμάσιο καταρράκτη κόβοντας κατακόρυφα ένα βράχο. Το Μεγάλο Λιβάδι Λεπίδα είναι μια ομαλή (πεδινή) περιοχή σε υψόμετρο 1300 μ. στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και αποτελεί ένα εκτεταμένο χορτολίβαδο που περιβάλλεται από νεαρά δάση πεύκης.

Στην περιοχή δημιουργείται και ο ένας κλάδος του "Αρκουδορέματος" με την κοίτη του "Σκοτεινού ρέματος", αλλά και πολλών άλλων μικρότερων ρεμάτων που διαπερνούν την περιοχή. Το πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο δίνει στο οικοσύστημα της περιοχής το χαρακτήρα του υγρού λιβαδιού και καθορίζει τη βλάστηση της περιοχής. Η ποώδης βλάστηση είναι πλούσια σ' όλες τις εποχές, όπως κρόκους, ορχιδέες, βιόλες, καμπανούλες, κ.ά.
Η περιοχή προσφέρεται για κατασκήνωση και περιήγηση χρησιμοποιώντας το δασικό οδικό δίκτυο.
Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή για την επιστροφή μας, καθώς η έξοδος από το Μεγάλο Λιβάδι πρέπει να γίνει από τον ίδιο δρόμο εισόδου, αφού όλοι οι δρόμοι οδηγούν σε αδιέξοδο πριν από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Στο δήμο Παρανεστίου θα λειτουργήσουν περιβαλλοντικά κέντρα για την άγρια πανίδα στην Πρασινάδα και την ενέργεια στο Καρποφόρο και κέντρο φυσικής ιστορίας στην έδρα του δήμου. Οι επισκέπτες θα παίρνουν χρήσιμες πληροφορίες για τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής, με ιδιαίτερη έμφαση στο Παρθένο δάσος του Φρακτού και θα ενημερώνονται για τη σημασία των φραγμάτων και της ενέργειας στην καθημερινή μας ζωή.
Η διαμονή τους εξασφαλίζεται, σήμερα, με τη λειτουργία ενός προσεγμένου ξενώνα με πανοραμική θέα στο Παρανέστι όπου μπορούμε να βρούμε εξαιρετικό φαγητό σε μικρές ταβέρνες. Στις πολιτιστικές εκδηλώσεις της περιοχής ξεχωρίζουν εκείνες του Παρανεστίου στα τέλη Ιουλίου, το πανηγύρι στο Μεσοχώρι το Δεκαπενταύγουστο και το παραδοσιακό "κεσκέκι" στο Ξάγναντο την ημέρα του Αγίου Πνεύματος.

Ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Νικηφόρου θεμελιώθηκε από τον Μακαριστό Μητροπολίτης Δράμας Διονύσιο, στις 16 Μαρτίου 1980.
Ο παλιός Ναός του Αγίου Γεωργίου χτίστηκε από τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, μετά την Μικρασιατική καταστροφή.
Μπορεί ο παλιός Ναός να μην έχει κάποια ιδιαίτερη τεχνοτροπία, ωστόσο αποτελεί ιστορικής αξίας κειμήλιο.

«Ου γαρ είσι δύο ή τρεις συνηγμένοι εις το εμόν όνομα εκεί ειμί εν μέσω αυτών». Με τα απλά και σοφά αυτά λόγια, ο Χριστός έδωσε τον ορισμό της εκκλησίας, που αποτελεί τον προαιώνιο σύνδεσμο των ανθρώπων με τον λόγο του Θεού, ενώ θεμέλιο της είναι ο τριαδικός Θεός. Πατήρ Υιός και Άγιο Πνεύμα.
Μ’ αυτή τη πίστη και μ’ αυτή τη δύναμη ψυχής, οι τότε κάτοικοι της Αδριανής,(70-80 οικογένειες χριστιανών), κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του Αγά στις 20 Φεβρουαρίου του 1884 εγκαινίασαν τον οίκο του Θεού στη χάρη του Αγίου Νικολάου.
Στο νάρθηκα, στο υπέρθυρο της εκκλησίας υπάρχει εντοιχισμένη λίθινη πλάκα που μας πληροφορεί πέρα από την ημερομηνία τέλεσης των εγκαινίων, και για τον αρχιερέα της περιόδου που δεν ήταν άλλος από τον Γερμανό Μιχαηλίδη, αλλά και για τον Αρχιτέκτονα, Δούκα Λαζαρολίτη.

Το κόστος της ανέγερσης του Ιερού Ναού επιβαρύνθηκαν οι χριστιανοί της περιοχής. Σύμφωνα πάντα με ιστορικές μαρτυρίες ζητήθηκε από τον Αγά η παραχώρηση ανάλογης έκτασης για την ανέγερση του ναού. Στο χώρο όπου χτίστηκε τελικά ο ναός προϋπήρχε μικρός ημιυπόγειος ναός. Τόσο ίσως παλιός, όσο και οι κατακόμβες.
Ο Ναός κτίστηκε με τεχνικά και υλικά μέσα της εποχής και του τόπου. Όπως πέτρα που μετέφεραν οι κάτοικοι, με τα γαϊδουράκια τους, από το αντικρινό βουνό. Ο Ναό σώζεται μέχρι σήμερα και μαρτυρεί τη θέληση, τις θυσίες, αλλά και την πίστη την Αγία, του υπέροχου κόσμου της Αδριανής.
Από αρχιτεκτονικής πλευράς, πρόκειται για έναν ναό με τρικλιτή ξυλόστεγη Βασιλική, με νάρθηκα και γυναικωνίτη. Δύο κωδωνοστάσια κατασκευασμένα στις αρχές του 20ου αι. και μια ιδιαιτερότητα: στο κεντρικό κλίτος υπάρχει μικρός τρούλος με υψηλό τύμπανο.
Ο πρώτος Ιερέας του Ναού ήταν ο Παπά Χρήστος. Το 1884 ντυμένος στα λιτά του άμφια, προχώρησε από το ιερό και στάθηκε μπρος στην Ωραία πύλη. Με μάτια δακρυσμένα αντικρίζοντας το εκκλησίασμα των σκλάβων, πρόφερε: «ευλόγισον δέσποτα». Στον Δεσποτικό Θρόνο, σοβαρός, περήφανος και συγκινημένος, ο σεπτός Ιεράρχης, Γερμανός Μιχαηλίδης. Σήκωσε το ικετευτικό του βλέμμα προς τον ύψιστο και είπε: «Κύριε Κύριε επίβλεψον εξ ουρανού και ίδε. Ίδε τον οίκο σου. Ίδε το έργο των πιστών σου. Ίδε τις πράξεις του ποιμνίου σου. Ίδε το θαύμα των σκλαβωμένων.»

Στα 126 χρόνια που πέρασαν από την ευλογημένη εκείνη μέρα, παρέλασαν από το ναό πλήθος Ιερέων λειτουργών του Υψίστου.
Από το 2002, στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Αδριανής ιερουργεί ο πατήρ Δημήτριος Καρράς, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά για το σύνολο των πληροφοριών που μας παραχώρησε για το αφιέρωμα αυτό.
Στο διάστημα αυτό έγιναν πολλές εργασίες, όπως ο καθαρισμός και η συντήρηση εικόνων που αγιογραφήθηκαν το 1885-1887 (επί βουλγαρικής κατοχής, άγνωστο πως και από ποιους, οι εικόνες παραποιήθηκαν και μετά τον καθαρισμό τους, ήρθε στο φως η αρχική τους μορφή). Τη συντήρηση τους επιμελήθηκε ο συντηρητής έργων τέχνης Άγγελος Καστρίτης.
Να σημειωθεί επίσης ότι την περίοδο του 1960 έγιναν κάποιες εργασίες (επιχρίσματα) στην εξωτερική όψη του ναού, με αποτέλεσμα αυτός να αλλάξει όψη. Τα τελευταία όμως χρόνια ξεκίνησαν εργασίες αποψίλωσης του επιχρίσματος , προκειμένου ο ναός να επανέλθει στην ορχική του όψη ( λιθόχτιστος)

Στο ναό υπάρχουν πολλές εικόνες, ανυπολόγιστης ιστορικής αξίας, οι οποίες κοσμούν το ξυλόγλυπτο τέμπλο αλλά και το ιερό. Υπάρχουν πανάρχαια αντιμήνσια, αλλά και τα πρώτα εξαπτέρυγα, τοποθετημένα σε ειδικές προθήκες. Αναμφίλεκτα πρόκειται για ένα ναό κόσμημα, που όμοιο του δεν συναντάς στην ευρύτερη περιοχή. Η επιμέλεια και η τάξη που επικρατεί στο χώρο σε συνδυασμό με τα Ιερά κειμήλια της Θρησκείας μας προσδίδουν στο χώρο μια μοναδική μεγαλοπρέπεια, αλλά και επιβλητικότητα στους πιστούς που ανελλιπώς προσέρχονται στον οίκο του Θεού για την τέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων.
Στη συνέχεια παραθέτουμε πληροφορίες για μια σειρά από τις Ιερές Εικόνες που κοσμούν το Ναό και τυγχάνουν της θητείας των πιστών.

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ
Οι Τρεις Ιεράρχες εμφανίζονται πάνω σε σκαλοπάτι και είναι ενδεδυμένοι με επισκοπικά άμφια. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος φορεί σάκο και κρατεί ράβδο, ενώ ο Μέγας Βασίλειος και ο Γρηγόριος κρατούν ευαγγέλια. Συντηρήθηκε το 2004.
Ο ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛ
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ εικονίζεται στηθαίος με πολύχρωμη ενδυμασία κρατώντας κάλαμο και ειλητάριο. Συντηρήθηκε το 2005.
Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Ο Άγιος Νικόλαος σε μετωπική στάση φορώντας αρχιερατική ενδυμασία. Με το δεξί χέρι ευλογεί ενώ στο αριστερό κρατεί ευαγγέλιο. Πάνω απ’ τους ώμους του εικονίζονται ο Χριστός και η Παναγία καθώς του προσφέρουν τα διακριτικά του αρχιερατικού αξιώματος, το Ευαγγέλιο και το ωμοφόριο. Η εικόνα χρονολογείται από το 1884. Συντηρήθηκε το 2005
Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Άγιος Γεώργιος εμφανίζεται έφιππος με στρατιωτική στολή να καρφώνει το δράκο στο στόμα με το δόρυ. Πίσω αριστερά μπροστά στην πόρτα του κάστρου στέκεται η βασίλισσα, ενώ πάνω σε νεφέλες άγγελος στεφανώνει τον άγιο.. Συντηρήθηκε το 2005.
Ο ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Άγιος Δημήτριος έφιππος με πολεμική εξάρτυση, να καρφώνει το δόρυ στο κεφάλι του άπιστου στρατιώτη, τον οποίο πατά με τα πόδια του το άλογο, ενώ πίσω διακρίνεται τοπίο και κάστρο. Συντηρήθηκε το 2005.

ΤΑ ΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Στο κέντρο της παράστασης εμφανίζονται οι θεοπάτορες Ιωακείμ και Άννα και ο αρχιερέας Ζαχαρίας που την υποδέχεται, μπροστά από το κιβώριο της Αγίας Τραπέζης. Πίσω στα άδυτα του ναού η Παναγία δέχεται τροφή από άγγελο. Τους Θεοπάτορες ακολουθούν οι επτά κόρες των Ιουδαίων. Η εικόνα χορνολογείται από το 1885 και συντηρήθηκε το 2004.
Ο ΠΑΝΤΟΚΡΆΤΟΡΑΣ
Ο Χρίστος εμφανίζεται σε στάση μετωπική. Ο χαρακτήρας είναι δογματικός και ιερατικός. Με το αριστερό χέρι κρατεί ανοιχτό ενεπίγραφο ευαγγέλιο, ενώ με το δεξί ευλογεί. Φορά σκούρο μπλε ιμάτιο και ερυθρό χιτώνιο. Χρονολογείται από το 1884. Συντηρήθηκε το 2004.
Η ΟΔΗΓΙΤΡΙΑ
Η Παναγίας Οδηγήτρια εμφανίζεται σε στάση μετωπική με επίσημη ενδυμασία. Με το αριστερό χέρι κρατεί το Χριστό, ο οποίος στο αριστερό χέρι κρατεί ευαγγέλιο, ενώ με το δεξί ευλογεί. Χρονολογείται από το 1884. Συντηρήθηκε το 2005.

Ο ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
Ο Άγιος εμφανίζεται σε στάση μετωπική. Φέρει ερυθρό χιτώνιο με χρυσά διακοσμητικά και βαθύ πράσινο μανδύα. Με το δεξί χέρι ευλογεί, ενώ στο αριστερό κρατεί κλειστό ευαγγέλιο. Συντηρήθηκε το 2005.
ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ
Ο Άγιος εικονίζεται με φτερά. Φορεί πορτοκαλοκόκκινη προβιά και πράσινο ιμάτιο. Κρατεί με το αριστερό χέρι τη λεκάνη με το κομμένο κεφάλι του και σταυροφόρο ραβδί, ενώ με το δεξί ευλογεί. Κάτω από τη λεκάνη εικονίζεται ειλητάριο που αναγράφει: «ΜΕΤΑΝΟΕΙΤΕ ΗΓΓΙΚΕ ΓΑΡ Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ» Χρονολογείται από το 1877. Συντηρήθηκε το 2004.
Ρένα Τριανταφυλλίδου

"Από χέρι σε χέρι
και από γενιά σε γενιά
για να μην χάσουμε αύριο
αυτά που έχουμε σήμερα"

Το Πελίτι ξεκίνησε από τον Παναγιώτη Σαϊνατούδη ως προσωπική του ανάγκη το 1995. Σήμερα αγκαλιάζει πολλούς και μάλιστα διαφορετικούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο.
Οι βασικοί στόχοι του "Πελίτι" είναι: η συλλογή, διατήρηση και διάδοση των ντόπιων ποικιλιών, η ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών χωρίς τη μεσολάβηση του χρήματος, η δημιουργία μιας εναλλακτικής κοινότητας με κύριο άξονα τη διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών.
Το σήμα του "Πελίτι" είναι ένα δέντρο μια βελανιδιά. Πιασμένοι χέρι, χέρι χορεύουν σε κύκλο άντρες και γυναίκες. Είναι εμπνευσμένο από έναν Ινδιάνικο μύθο. Η επωνυμία "Πελίτι" είναι εμπνευσμένη από μια μεγάλη βελανιδιά που βρίσκεται στο Δασωτό Κ. Νευροκοπίου νομού Δράμας.
Για τις δράσεις και τη φιλοσοφία του Πελίτι μας μιλά ο εμπνευστή του κ. Σαϊτανούδης Παναγιώτης

-Τι σας οδήγησε στην ίδρυση του Πελίτι;
Ξεκίνησα να ασχολούμαι με τις ντόπιες ποικιλίες μέσα από ένα τυχαίο συμβάν. ( στη σελίδα του Πελίτι www.peliti.gr, στο σημείο που αναφέρομαι ως φύλακας Βιοποικιλότητας αναφέρεται το συμβάν «ΤΟ ΚΑΛΑΜΠΟΚΙ ΠΟΥ ΜΟΥ ΆΛΛΑΞΕ ΤΗ ΖΩΗ».)
Το 1995 έβαλα ως προτεραιότητα στη ζωή μου το θέμα των ντόπιων ποικιλιών και ίδρυσα το Πελίτι ως μια δική μου εσωτερική ανάγκη. Το Πελίτι ξεκίνησε στο Δασωτό Κ. Νευροκοπίου και το όνομα του είναι εμπνευσμένο από μία μεγάλη βελανιδιά που υπάρχει στο Δασωτό.
-Ποια ακριβώς είναι η δράση σας;
Σήμερα το Πελίτι είναι η σημαντικότερη οργάνωση στην Ελλάδα όσο αφορά την Συλλογή, Διατήρηση και Διάδοση των ντόπιων ποικιλιών. Η έδρα του είναι στο Μεσοχώρι του Δήμου Παρανεστίου του Νομού Δράμας και έχει 9 τοπικές ομάδες στην υπόλοιπή Ελλάδα.
Η δεύτερη θεματική δράση που έχει το Πελίτι είναι η ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών χωρίς χρήματα που ξεκίνησε το 2002.
Η Τρίτη θεματική ενότητα είναι η δημιουργία μιας κοινότητας με κύριο άξονα το θέμα της διατήρησης των ντόπιων ποικιλιών
-Πέρα από τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, που αλλού θεωρείτε ότι είναι χρήσιμη η προσπάθεια αυτή;
Οι ντόπιες ποικιλίες είναι ένα ζωντανό κομμάτι του πολιτισμού μας. Κατά τον ίδιο λοιπόν τρόπο με τον οποίο έχουμε χρέος και ευθύνη να διατηρήσουμε τα ιστορικά μνημεία που δηλώνουν την ταυτότητα μας έτσι οφείλουμε να διατηρήσουμε και τις ντόπιες ποικιλίες.
Οι ντόπιες ποικιλίες έχουν φτάσει σε εμάς έχοντας περάσει μια σειρά από αντιξοότητες, όπως δύσκολες καιρικές συνθήκες, ασθένειες, έντομα, παράσιτα και σήμερα μπορούν να ανταπεξέλθουν στις δύσκολες καιρικές συνθήκες και να δώσουν τροφή στον αγρότη καλλιεργητή. Έχουν χρώματα, αρώματα και γεύσεις κάτι που δεν υπάρχει στις μοντέρνες ποικιλίες και ο αγρότης καλλιεργητής μπορεί να κρατά το δικό του σπόρο για την επόμενη χρονιά.
-Πόσων ετών είναι ο ποιο παλιών σπόρος που ανακαλύψατε στην περιοχή μας και σε ποιο είδος;
Ο αρχαιότερος σπόρος που έχουμε στη συλλογή μας είναι το μονόκκοκο σιτάρι ή καπλουτζάς , τον σπόρο αυτό τον έχουμε πάρει από την τράπεζα Γενετικού Υλικού που είναι ο εθνικός φορέας για το φυτικό γενετικό υλικό της Ελλάδας. Το μονόκκοκο σιτάρι έχει βρεθεί σε ανασκαφές στο Νομό Δράμας και μπορείτε να το δείτε ανάμεσα στα εκθέματα του Μουσείου Δράμας , όπως επίσης και σε προϊστορικούς οικισμούς του Νομού Καβάλας και χρονολογείται από 7000 Π.Χ δηλαδή εδώ και 9000 χρόνια.
-Πιστεύετε ότι θα πρέπει ο αγρότης είναι έτοιμος να επιστρέψει στην βιολογική καλλιέργεια;
Πιστεύουμε ότι η καλλιέργεια της γης με σεβασμό, χωρίς δηλητήρια είναι ανάγκη αλλά αν αυτό δεν είναι μια εσωτερική ανάγκη των ίδιων των αγροτών δεν μπορεί να εφαρμοστεί μια και καλλιέργεια χωρίς φάρμακα σημαίνει μικρότερη παραγωγή, περισσότερος μόχθος κτλ
-Τι περισσότερο μπορεί να προσφέρει μια παλιά ποικιλία από μια σύγχρονη;
Αυτάρκεια, οικονομία, ανεξαρτησία, γεύση, ποιότητα
-Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για σπόρους που ήδη έχουν χαθεί;
Μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα μας η έννοια αυτή ήταν άγνωστη. Με την κλειστή αυτοσυντηρούμενη οικονομία των μικρών αγροτικών κοινωνιών δεν ήταν ορατός κανένας κίνδυνος για τις χρησιμοποιούμενες τοπικές ποικιλίες και πληθυσμούς ή για τα φυσικά οικοσυστήματα. Όμως με την τεχνολογική και οικονομική επανάσταση που επικράτησε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οι νέες συνθήκες οδήγησαν στην επικράτηση, στις εθνικές αγορές πρώτα και στην παγκόσμια κατόπιν, λίγων εκλεκτών ποικιλιών με υψηλή ποιότητα και απόδοση που δημιουργήθηκαν από επιστημονικά κρατικά ιδρύματα αρχικά και ιδιωτικές βελτιωτικές εταιρείες αργότερα, οι οποίες εκμεταλλεύτηταν το ευνοϊκό νομικό πλαίσιο προστασίας των δημιουργιών τους που επικράτησε διεθνώς μετά το 1960. Αποτέλεσμα αυτών των νέων τάσεων ήταν να εκτοπισθεί από την καλλιέργεια και να χαθεί ένα μεγάλο μέρος του παραδοσιακού γενετικού υλικού που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενεές. Αυτή η απώλεια γενετικού δυναμικού χαρακτηρίσθηκε ως Γενετική Διάβρωση (Genetic erosion). Το μέγεθος της γενετικής διάβρωσης στη χώρα είναι αποκαρδιωτικό. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 1 % των εντόπιων ποικιλιών Σίτου και το 2-3 % των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν 50 χρόνια στην Ελλάδα έχει διασωθεί υπό καλλιέργεια μέχρι τις μέρες μας. Ένα σημαντικό πάντως κομμάτι αυτού του γενετικού δυναμικού έχει διασωθεί και διατηρείται στην Τράπεζα Γενετικού Υλικού.
(Η Γεωργική Βιοποικιλότητα, Νίκος Σταυρόπουλος, Στέλιος Σαμαράς, Α. Ματθαίου,ΕΘΙΑΓΕ – ΚΓΕΜΘ – Τράπεζα Γενετικού Υλικού.www.peliti.gr)
-Τελευταία ακούμε να γίνεται λόγος για το σιτάρι Ζέα. Γιατί ακριβώς πρόκειται;
Οι αρχαίοι προγονοί μας κατανάλωναν κατά κύριο λόγο κριθάρι και όχι σιτάρι. Το Ζέα είναι μια ομάδα σιτηρών και όχι ένα μεμονωμένο σιτάρι. Μέσα σε αυτή την ομάδα είναι και το μονόκκοκο σιτάρι που αναφέραμε παραπάνω
-Η κοινή αγροτική πολιτική σε ποιο βαθμό συμβάλει στην εξαφάνιση των τοπικών ποικιλιών;
Υποστηρίζοντας τους μεγάλους αγρότες και εκτοπίζοντας τους μικροκαλλιεργητές εκτοπίζουμε και τις ντόπιες ποικιλίες
-Ως πολίτες πως μπορούμε να γνωρίζουμε ποιο είδος είναι καλύτερο;
Είναι πολύ σημαντικό να υποστηρίξουμε τους παραγωγούς του τόπου μας που καλλιεργούν παραδοσιακές ποικιλίες της περιοχής
-Ο κόσμος αγκάλιασε την προσπάθεια που καταβάλετε όλα αυτά τα χρόνια;
Υπάρχει μεγάλη αποδοχή και στήριξη από τον κόσμο και τον ευχαριστούμε για αυτό
-Με ποιους τρόπους κάνετε γνωστή την παρουσία σας;
Μέσα από ανοιχτές εκδηλώσεις, ομιλίες, επισκέψεις σε σχολεία
-Υπάρχει άλλη οργάνωση στην Ελλάδα που κάνει αυτό που κάνετε εσείς;
Υπάρχουν πολλές οργανώσεις στην Ελλάδα μικρές ή μεγάλες που ασχολούνται με τη διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών.

Το καλαμπόκι που μου άλλαξε τη ζωή
Του Παναγιώτη Σαϊνατούδη
Οι πρώτοι ντόπιοι σπόροι που έπιασα στα χέρια μου ήταν, τον Ιανουάριο του 1991, από μια τράπεζα γενετικού υλικού του εξωτερικού. Μέσα σε αυτούς ήταν ποικιλίες από καλαμπόκια που οι φυλές που τα καλλιεργούσαν έχουν εξαφανιστεί, αλλά οι σπόροι τους συνεχίζουν να υπάρχουν.
Αυτό ήταν το καλαμπόκι, που στάθηκε αφορμή να κάνω την πρώτη μου αναζήτηση για ντόπιους σπόρους στη γενέτειρα μου Βαμβακούσα του νομού Σερρών το 1992 και μετά να ακολουθήσουν εκατοντάδες αποστολές σε όλη την Ελλάδα.
Το Σεπτέμβριο του 1992 μοίραζα τα προσκλητήρια γάμου του αδερφού μου, στη γενέτειρα μου Βαμβακούσα του νομού Σερρών. Στην αυλή ενός σπιτιού είδα ένα κοντόροκο μαύρο καλαμπόκι. Ρώτησα την ηλικιωμένη κυρία τι ήταν το καλαμπόκι που κρατούσε και μου είπε ότι με αυτό κάνει ποπ κορν στα εγγόνια της. Ζήτησα λίγους σπόρους και μου έδωσε ευχαρίστως. Μετά μου ήρθε η ιδέα, σε κάθε σπίτι που θα πηγαίνω προσκλητήριο, να ζητάω να μου δώσουν σπόρους από δικές τους ποικιλίες. Έτσι και έγινε, στο τέλος μοίρασα τα προσκλητήρια γάμου και γέμισα μια αγκαλιά από καλαμπόκια, κολοκύθες, φασολιά κ.λπ. Αυτή ήταν η πρώτη μου εξερευνητική αποστολή.
Το 1995 στο Δαφνούδι του νομού Σερρών βρήκα ένα άσπρο καλαμπόκι που ήταν μυτερό μπροστά.
Τον Αύγουστο του 1997 πραγματοποίησα εξερευνητική αποστολή στην περιοχή της Αργιθέας. Εκεί οι κάτοικοι της περιοχής των Αγράφων, έχουν ως ντόπιο καλαμπόκι το άσπρο. Το κίτρινο δεν το θεωρούν ντόπιο.

Το 1998 εργάστηκα στο Ινστιτούτο Σιτηρών του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. στο πρόγραμμα αξιολόγησης των ντόπιων ποικιλιών καλαμποκιού. Εκεί είχα την τύχη να δω όλες τις ποικιλίες και τους πληθυσμούς καλαμποκιού που διατηρεί το Ινστιτούτο. Συνολικά, το Ινστιτούτο Σιτηρών διατηρεί 210 ποικιλίες και πληθυσμούς από όλη την Ελλάδα.
Το 1922 η τότε κυβέρνηση έδωσε, στους πρόσφυγες του Πόντου, ένα κίτρινο καλαμπόκι για να τους βοηθήσει να τραφούν. Αυτό το καλαμπόκι το βρήκα με το όνομα «Ποντιακό καλαμπόκι» στο Δασωτό Κάτω Νευροκοπίου του νομού Δράμας. Οι Πρόσφυγες του Πόντου που ήρθαν την δεκαετία του 1990 στην Ελλάδα έφεραν μαζί τους ένα άσπρο καλαμπόκι.
Στην εξερευνητική αποστολή στα Άγραφα, βρήκα έναν καλλιεργητή που καλλιεργούσε μια παραδοσιακή ποικιλία, κρατούσε κάθε χρόνο δικό του σπόρο και έπαιρνε περίπου 1000 κιλά στο στρέμμα!!!